Edebiyat ve tarih, iki ayrı bilgi alanı / bilim dalı olmasına karşın, ikisi birlikte düşünüldüğünde bir milletin yazınsal (edebî) gelişiminin, tarihsel boyutuyla ele alınması gerekmektedir. Bunun için edebiyat tarihi, milletlerin yüzyıllar boyunca oluşturduğu edebî eserlerini inceler, ait olduğu milletin duygu ve düşüncede aldığı yolu nesnel olarak değerlendirir. Bunu yaparken de bilimsel araştırma yöntemlerini kullanır. “Edebiyat tarihi“, Türk Dil Kurumu’nun Güncel Türkçe Sözlük’ünde “Bütün edebî hareketleri ve dönemleri, yazarları, şairleri, dil ve üslup özelliklerini açıklayan bilim dalı veya kitap, yazın tarihi. Örnek: Edebiyat tarihinde ise onun adına hiçbir türlü rastlayamazsınız. S. Birsel” olarak tanımlanmaktadır.
Edebiyat tarihinin konusu edebî eser ve o eseri oluşturan sanatçıdır. Edebî eser, ait olduğu toplumun duygu ve düşüncelerini yansıttığı gibi yazıldığı dönemin tarihî izlerini de yansıtan birer belge niteliğindedir. Edebiyat tarihine konu olan sanatçılar incelenirken ait olduğu toplumun özellikleri, tarihî ve sosyal olaylar, dikkate alınır.
Edebiyat tarihi, milletlerin duygu ve düşünce hayatını tanımada önemli bir rol oynar. Milletlerin hayata bakışı, düşünüşü, duyguları edebî eserler yardımıyla öğrenilir.
Edebiyat tarihçisi, şair ve yazarları, edebî akımları, edebiyatın geçirdiği değişme ve gelişmeleri inceler. Bunu yaparken edebî esere, eseri ortaya koyan şair ya da yazara ve dönemin özelliklerine bakar. Eserin oluşumundaki bir başka etken de sanatçının yaşadığı sosyal çevredir. Edebî eser incelenirken aynı dönemde ortaya konmuş diğer eserlerin de bilinmesi ve karşılaştırılması sanatçı ve eserin daha iyi anlaşılmasını sağlar.
Biyografya, bibliyografya, filoloji, sosyoloji, psikoloji, edebiyat tarihinin faydalandığı bilim dallarından bazılarıdır.
Edebiyat tarihi alanında ilk çalışmayı İtalyan tarihçisi Vico (1688-1744) yapmıştır. Klasik edebiyat döneminde şairlerin kısa hayat hikâyelerinin anlatıldığı şuara tezkireleri, edebiyat tarihinin yerini tutuyordu. Ülkemizde edebiyat tarihi özelliği taşıyan ilk çalışma 1889′da Abdülhalim Memduh’un yazdığı Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye’dir. Bilimsel çalışmalara dayanan edebiyat tarihi 1928′de Fuat Köprülü tarafından yazılmıştır. Daha sonra Agâh Sırrı Levend.Ali NihatTarlan.AhmetHamdiTanpınar, Nihat Sami Banarlı, Rauf Mutluay, Mahir Ünlü, Vasfi Mahir Kocatürk, Şükran Kurdakul, Ahmet Kabaklı gibi edebiyat tarihçileri yetişmiştir.