Çekimli Fiil Nedir?
Türkçe dersi 7. sınıf konu anlatımı içerisinde çekimli fiil nedir, fiil çekimi, kip ekleri, çekimli fiiller örnekleri gibi konular gerçekten büyük bir yer kaplamaktadır. 7. sınıfın Türkçe müfredatının dil bilgisi kazanımları, büyük oranda fiiller üzerinde yoğunlaştığı için bu konuyu iyi kavramak gerekir. Çekimli fiiller, cümlelerin temel taşıdır; çünkü cümleler yargı bildirmek zorundadır ve fiil cümlelerinin yargı bildirebilmesi için mutlaka çekimlenmiş bir fiile ihtiyaçları vardır.
Çekimli fiili; “kip ve şahıs eki almış fiil” olarak tanımlamak mümkündür. Daha ayrıntılı bir tanımla, “bir fiilin, yargı bildirmek amacıyla zaman / dilek kiplerinden birini alıp, bir şahsı gösterebildiği fiiller” olarak tanım yapabiliriz. İki tanımada da ortak olan, fiilin “kip + şahıs” eklerini almasıdır. Kip ekleri, “-yor, -du, -ecek, -miş, -ar” gibi zaman ifade eden veya “-meli, -se, -e” gibi dilek anlamı ifade eden eklerdir. Şahıs ekleri ise, “yaptı-m, gördü-nüz, geliyor-lar” gibi kelimelerde görülen “-m, -nüz, -lar” gibi işi kimin yaptığını belirten eklerdir.
Eğer bir fiil, yukarıda gösterdiğimiz kip ve şahıs eklerinden herhangi birini almışsa, buna “çekimli fiil” diyoruz. Kip ve şahıs eklerini almayan fiiller, kök / gövde durumundadır ve bunlara “mastar” denilir. Örneğin “görmek, yürümek, çalışmak, sezmek, bakışmak, yazmak, gelmek” gibi fiiller, henüz kip ve şahıs eklerini almadıkları için mastar hâlindedir. Şimdi bu kelimelere kip ve şahıs ekleri getirerek, onları fiil çekimine sokalım ve sonucunda çekimli fiiller elde edelim:
Fiil Kökü / Gövdesi |
Kip Eki | Şahıs Eki | Çekimli Fiil |
gör- | -dü | -m | gördüm |
yürü- | -yor | -uz | yürüyoruz |
çalış- | -mış | -lar | çalışmışlar |
sez- | -meli | -sin | sezmelisin |
bakış- | -ır | -sınız | bakışırsınız |
yaz- | -acak | -tık | yazacaktık |
gel- | -se | -niz | gelseniz |
Yukarıdaki tabloda göreceğimiz üzere fiil kök veya gövdeleri, önce bir haber ya da dilek kip eki daha sonra da bir şahıs eki alarak fiil çekimine giriyor ve sonuç olarak bir çekimli fiil meydana getiriyor.
Böylece fiil, artık bir yargı yüklenmiş ve zamanı / şahsı ifade edebilecek hâle geliyor. Böylece cümlelerde yüklem olarak kullanılacak kelimeleri elde etmiş oluyoruz. Şimdi çekimli fiilleri, cümle içerisinde göstermeye çalışalım:
Cümle örnekleri: – Dün akşam ailece yürüyüşe çıktık.
– Bilgisayar ve cep telefonu, çağımız insanının vazgeçilmezi olmuştur.
– Buraya gelince bizim evde kalabilirsiniz.
– Telefonumun üzerine su döküldü.
– Postacı bizim eve uğramaz oldu.
– Sınıftan çıkmadan önce, eşyalarınızı kontrol etmelisiniz.
– Arkadaşım bana bir kitap getirecek.
– Göktürkler, dünyanın en büyük devletini kurmuşlar.
NOT: Cümledeki fiilimsiler veya mastar hâlindeki fiiller, çekimli fiil olarak kabul edilmez.
Örnek: “Alıp başımı buralardan gitmek istiyorum.” cümlesindeki “alıp” zarf-fiili ve “gitmek” mastarı çekimli fiil olarak kabul edilmez.
NOT: Sıralı cümlelerde, birden fazla çekimli fiil kullanılabilir. Bir cümlede yalnızca bir tane çekimli fiil olmak zorunda değildir.
Örnek: “Siz gidebilirsiniz, ben burada bekliyorum.”
NOT: Çekimli fiiller, cümlede yüklem görevinde kullanıldıkları için genellikle cümlenin sonunda yer alırlar. Fakat devrik cümlelerde, çekimli fiillerin cümlenin başka bir yerinde yer aldığını görebiliriz.
Örnek: “Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan.”
Çekimli fiil konusunun anlaşılması için fiil kök / gövdeleri hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olmanız, fiil kip ve şahıs eklerini bilmeniz, kip eklerinin haber / dilek başlıkları altında sıralanan şekillerini öğrenmeniz, şahıs eklerinin iyelik eklerinden farklarını iyice kavramanız gerekmektedir. Bu konular ile ilgili bilgi almak için, arama çubuğunu kullanabilirsiniz.
Orkun KUTLU
BENZER KONULAR
Bu Yazıya 78 Kişi Yorum Yazmış!
Yorum Yaz! | Görüş Bildir!
- Yazının Bağlantısı: Çekimli Fiil Nedir?
- Yazının Bölümü: Dil-Anlatım
- Diğer kaynaklarda arayın:
- Etiketler: 7. Sınıf Türkçe Konu Anlatımı, Çekimlenmiş Bir Fiilin Özellikleri, Çekimli Fiil, Çekimli Fiil Açıklaması, Çekimli Fiil Bulmak, Çekimli Fiil Cümle Örnekleri, Çekimli Fiil Ekleri, Çekimli Fiil Ekleri Nelerdir, Çekimli Fiil Nasıl Yapılır, Çekimli Fiil Nedir, Çekimli Fiil Örnekleri, Çekimli Fiil Özellikleri, Çekimli Fiil Soruları, Çekimli Fiil Tanımı, Çekimli Fiil Türleri, Çekimli Fiilin Özellikleri, Çekimli Fiiller, Çekimli Fiiller Cümlede Nasıl Bulunur, Çekimli Fiiller Konu Anlatımı, Çekimli Fiiller Nedir, Fiil, Fiil Çekimi, Fiil Çekimi Nasıl Yapılır, Fiil Çekimi Nedir, Fiil Kip Ekleri, Fiil Şahıs Ekleri, Kip + Şahıs Eki, Kip Ekleri, Şahıs Ekleri, Türkçe Konu Anlatımı
- Rastgele 10 Yazı:
- Sözel Mantık Soruları Nasıl Çözülür?
- Boğazlara Hareket Edilmesi ve Atatürk
- Atatürk Hakkında Yazılanlar / Söylenenler
- Özne Nasıl Bulunur?
- Osmanlı Devletinin Dönemleri
- Çin Sarayı’na Kürşad’la Türk Baskını
- Yeni Lisan Makalesi – Maddeleri
- Askere Giderken Alınması Gerekenler
- Türk Tarihinde Otağ ve Devlet Sembolü
- Iphone Şarj Süresini Uzatmak
“Diye” sözcüğü çekimli sayılır mı?
Bu kelime bir yargı bildirmediği gibi, herhangi bir fiil çekim eki de almamıştır. Bu kelimenin tartışmalı bir açıklaması olmakla birlikte, genelde bu kelime zarf-fiil olarak kabul edilmektedir.
Mastarı kipe nasıl dönüştürebiliriz? Örnek sevinmek, görmek, konmak, incelemek…
Allah razı olsun bu konu çok zor geliyordu bana ama şimdi hep bu sorulardan çözmek istiyorum.
Vazgeçilmez ve özlerim kelimeleri çekimli fiil midir?
Bu kelimeleri cümlede kullansaydınız, çekimli fiil olup olmadıklarına daha sağlıklı bir karar verebilirdik. “Özlerim” kelimesi her şartta çekimli fiildir. Çünkü “özle-” fiil köküne “-r” geniş zaman kip eki ve “-im” 1. tekil şahıs eki gelerek oluşturulmuştur. Bu şekilde başka bir kullanım olamaz. Bu nedenle bu kelime tek başına bile çekimli fiildir.
“Vazgeçilmez” kelimesi ise eğer sonundaki “-mez” eki geniş zamanın olumsuzu anlamında kullanılmışsa çekimli fiildir. Sıfat-fiil eki olarak kullanılmışsa çekimli fiil değildir.
“Bakacak o da bu sitede bir ev.” cümlesinde bakacak çekimli fiil midir?
Çekimli fiiller yargı bildirir ve altın kural “fiil + kip + şahıs” şeklindedir. Burada fiil kip ve şahıs eki almış ve cümlede yüklem olarak yargı ifade etmiştir. O hâlde “bakacak” bu cümlede çekimli fiildir. Çekimli fiillerin cümlenin sonunda olması gerekmez.
Çok kolaymış derste hiçbir şey anlamamıştım.
Edilgen çatılı filler çekimli fiil sayılır mı?
Bir fiilin edilgen çatılı olması, onun fiil olma özelliğini ortadan kaldırmaz. Edilgen çatılı olması, yüklemin herhangi bir özneye işaret etmemesi anlamına gelir. Edilgen çatılı bir fiil, sonuçta kip ve şahıs eki alarak çekimlenmişse, bu çekimli fiil olarak kabul edilir. Ki cümlede yüklem görevinde bulunduklarına göre, çekimli fiil olmaları gerekir.
Harika bilgiler! Ama Türkçe çok zor aynı fikirde olan var mı?
Çekimli fiili sizin sayenizde anladım.
Süper birşeye yardımda bulundu.