Çekim Eki Nedir?

Çekim ekleri konu anlatımına, çekim eki nedir, nelerdir, örnek kelimeler, farkları ve kısaca genel özellikleri hakkında bilgiler vererek başlıyoruz. 6. sınıf Türkçe dersi müfredatından başlamak üzere, ilk ve orta öğretimin neredeyse bütün kademelerinde Türkçe, dil anlatım, edebiyat vb. derslerde bu terimi kullanmayan yoktur. Yapım ekleriyle sıkça birbirine karıştırılan bu eklerin kapsamını, tanımını ve açıklamalarını en kısa ve özlü şekilde sizlere sunmaya çalışacağız.

Bir tanım yaparak başlayalım. Çekim ekleri, “eklendiği kelimenin cümle içerisinde farklı yer ve görevlerde kullanılmasını sağlayan; yeni kelime türetme amacı olmayan ekler” olarak tanımlanabilir. Yani bu ekler, yapım ekleri gibi bir kelimeden başka bir kelime türetme amacı taşımaz, yalnızca kelimelerin cümle içerisinde üstlendikleri geçici görevleri ifade etmek için kullanılırlar.

Örneğin “göz” isim kökü, eğer “-üm” çekim ekini alırsa, bu kelime anlamını tamamen yitirip yeni bir kelime ortaya çıkmaz. Gözün bana ait olduğunu belirtmek için “gözüm” kelimesini kullanırız. Yani kelimenin cümlede kullanılacağı yere ve göreve göre aldığı “-üm” eki, bir çekim ekidir. Fakat aynı kelime, “-lük” ekini alsaydı, göz kavramından tamamen farklı yepyeni bir kelime (gözlük) ortaya çıkacaktı. Ki o zaman kelimenin yapım eki aldığını söylememiz gerekir. İşte çekim ekleri bu şekilde, kelimenin anlamını ancak belirli yönleriyle etkileyen eklerdir.

UYARI: Daha önce “yapım ekleri” konusunu anlatırken de uyardığımız üzere, bir kelime hem çekim hem de yapım eki alabilir. Fakat yapım ekleri her zaman daha önce gelir. Yani bir kelime çekim ekinden sonra yapım eki alamaz.

NOT: Çekim ekleri hem isimlere hem de fiillere gelir. Çekim ekleriyle, yeni kelime türeten yapım eklerini karıştırmamak için kelimenin önceki ve sonraki anlamlarına bakmak gerekir. Ayrıca kalıplaşmış çekim ve yapım ekleri çok belirgindir ve görür görmez tanımak için örnekler üzerinde uygulama yapmak gerekir.

Örnekler: – Kalemimi buralarda gördün mü?
– Serpil teyze, yaşına göre çok kibar ve kültürlü biridir.
– Türkçe diller arasında kolay öğrenilen bir dildir.
– Havuzda yüzmek, denizde yüzmekten zordur.
– Türkiye’de evlenme yaşı oldukça yükseldi.
– Bilgisayarımda istediğin belge bulunuyor.

Yukarıdaki cümlelerde kalın olarak gösterilen eklerin tamamı, çekim ekidir. Bu ekler, kelimelerin şahıs, zaman, yer vb. gibi görevlerini belirtmek için kelimelere eklenmiştir. Türkçede çekim ekleri, yapım eklerine göre sayıca çoktur. Çekim eklerini isim ve fiillerin aldıkları eklere göre ikiye ayırarak gösterebiliriz. Bu başlıklar altında belli başlı çekim ekleri aşağıda gösterilmiştir. Bu ekler hakkında daha ayrıntılı bilgi almak isterseniz, eklerin üzerine dokunabilirsiniz:

İsim Çekim Ekleri	Fiil Çekim Ekleri
1. Çoğul ekleri 2. Hal ekleri 3. İyelik ekleri 4. İlgi eki 5. Aitlik eki 6. Eşitlik eki 7. Vasıta eki 8. Ek-fiiller	1. Şahıs ekleri 2. Kip ekleri

İsimlerin ve fiillerin aldığı çekim ekleri farklıdır. Fiiller, çekim eklerini cümlede çekimlenip yüklem olurken alırlar. İsimler ise, cümle içerisinde yüklendikleri farklı anlam ve görevleri ifade edebilmek üzere isim çekim eklerini alır. Çekim eklerinin ve yapım eklerinin farklarını görmek için “buradaki” yazıyı okumanızı tavsiye ederim. Ayrıca aşağıdaki tabloda, aynı kök üzerine gelen çekim ve yapım eklerini daha iyi kavranması için görsel olarak göstermeye çalıştık.

Aşağıda çekim eklerini göstermek için küçük bir metin oluşturduk. Metinde çekim eki alan tüm kelimelerin aldıkları ekler açıklamalı olarak gösterilmiştir. Bu örneklerden yararlanarak, siz de cümleler içerisindeki hangi kelimenin hangi çekim ekini aldığını bulabilirsiniz:

Orkun KUTLU

|» “Çekim ve Yapım Ekleri“ sayfasına dön! «|