Keşif, buluş ve icat kelimeleri sıklıkla birbirine karıştırılır ve bu kavramlar arasındaki farklar nedir çoğu kimse bilmez. Bunun için bu kavramlar tıpkı fotoğraf ve resim kelimeleri gibi sıklıkla ve yanlış bir şekilde birbirinin yerine kullanılır. Bu yazımızda aynı anlama gelen buluş ve icat kelimeleri ile çok farklı bir anlamı karşılayan keşif kelimelerini ayrıntılarıyla ve hem tarihten hem de günümüzden örnekler vererek açıklamaya çalışacağız.
Öncelikle “keşif” kelimesini tanımlayarak başlayalım: “Doğada var olan fakat var olduğu bilinmeyen bir şeyin bilerek veya farkında olmadan ortaya çıkarılması durumu.” Demek ki keşfedilecek şey aslında doğada kendiliğinden bulunmaktadır ve insanlar bir gün onu keşfederek kullanmaya başlamıştır. Örneğin ateş, doğada kendiliğinden de var olabilen bir şeydir. İnsanlar onu ilk defa görüp, kullanmaya başladıklarında bir keşif yapmışlardır. Veya gemi yolculukları sırasında tesadüfen keşfedilen kıtalar, Newton’un yer çekimini bulması da yine keşif örneğidir.
“Buluş” veya “icat” kelimeleri aynı anlamı karşılamaktadır ve “Bilgi ve becerilerimizden yararlanarak, daha önce doğada var olmayan bir şey ortaya çıkarma, yepyeni bir şey üretme” olarak tanımlanmaktadır. Yani icat edilen şey, doğada daha önceden yoktur ve onu bulan kişi tarafından meydana getirilmiştir. Örneğin çakmak, bilim ve teknik kullanılarak elde edilmiş bir alettir ve bir buluştur. Bilgisayar ve internet de doğada kendiliğinden yoktur. Bunları insan aklı, bilim ve tekniğin yardımı ile yepyeni bir icat olarak ortaya çıkarmıştır.
Keşif yapan kişilere “kaşif“, icat (buluş) yapan kişilere ise “mucit” denilmektedir. İnsanlık tarihinin var oluşundan bugüne, sayısız buluş ve keşif yapılmıştır. Örneğin insanlar toprağın altındaki demiri keşfetmiş, onu yüksek ateşte eritip tekerlek yapmışlardır. Demir doğada kendiliğinden var olan; fakat insanların onu sonradan keşfettiği bir şeydir. Bu anlamda demir, keşfedilmiştir. Tekerlek ise doğada kendiliğinden yoktur, onu insanlar akıl ve teknik kullanarak üretmişlerdir. Bunun için tekerlek bir icat, yani buluştur.
İcat (buluş) örnekleri: Aşı, daktilo, lamba, elektrik, radyo, yazı, internet, telefon, silah, pil, pusula, araba, teleskop…
Keşif örnekleri: Suyun kaldırma kuvveti, kıtalar, kömür, dünyanın yuvarlak olması, bor, yer çekimi, ateş, gezegenler, hücre, kan…
Keşif ile İcat (Buluş) Arasındaki Farklar
– Keşfedilen şey doğada kendiliğinden bulunmaktadır. Oysaki icat edilen şey, bir mucit tarafından üretilir. İcat, bilim ve teknikle yepyeni bir şey ortaya çıkarmaktır.
– Keşifler genellikle tesadüfen olur; fakat buluşlar mutlaka üzerinde düşünülerek, kafa yorarak üretilir. Edison ampülü yaklaşık 1.000 deneme sonucunda bulmuştur.
– İcat yapan kişilere mucit; keşif yapan kişilere ise kâşif denilmektedir.
– Keşifler genellikle eski çağlarda yapılmıştır, buluşlar ise bilim ve teknik yardımı ile günümüzde daha çok yapılmaktadır.
Orkun KUTLU
