Birleşik zamanlı fiiller nedir, birleşik zamanlı eylemlere örneklerle 7. sınıf konu anlatımını bu sayfada bulabilirsiniz. Birleşik yapılı fiillerle sıkça karıştırılan bu konu, fiillerin almış oldukları kip ekleriyle çekimlenirken birden fazla kip eki alıp almadığı durumları ifade eder. Fiiller, bilindiği üzere cümle içerisinde yüklem olarak kullanılırken bazı kip eklerini alırlar. Bu kip ekleri çekimli fiiller ortaya çıkarır. İşte bir fiilin, çekimlenirken birden fazla kip eki alma durumu “birleşik zamanlı (çekimli)” şeklinde ifade edilir.
Bu dil bilgisi terimini daha ayrıntılı biçimde tanımlayacak olursak, “Türkçede bir fiilin çekimlenirken birden fazla haber veya dilek kipi alması durumuna” birleşik çekimli / zamanlı fiil denir. Bir fiil, haber veya dilek kiplerinden birini almışken, ikinci bir kip eki olarak görülen geçmiş zaman (hikâye), duyulan geçmiş zaman (rivayet) veya şart kiplerinden birini alırsa, işte bu fiile birleşik çekimli fiil denilmektedir.
Örnek: “Bugün doğum günün olduğunu bilmiyordum.” cümlesinde geçen “bil-mi-yor-du-m” çekimli fiili, hem “-yor” şimdiki zaman ekini hem de “-du” görülen geçmiş zaman ekini almıştır. İşte bu fiil, birleşik zamanlı bir fiildir.
Birleşik zamanlı fiiller, basit zamanlı fiillerin zıttıdır. Eğer sözcük bir tane kip eki almışsa ona basit zamanlı fiil denir. Birden fazla ise birleşik zamanlı fiil. Birleşik zamanlı çekim, alınan ikinci kip ekinin türüne göre üçe ayrılır:
Hikâye Birleşik Zaman: Fiilin, herhangi bir kip ekinden sonra görülen geçmiş zaman kipini aldığı durumlara denir.
Örnek: – Bu kapının önünde bir saat kadar beklemiştim.
– Sınavı kazansaydım, Londra’ya gidiyordum.
– Haklısın, dostluğumuza zaman ayırmalıydık.
Rivayet Birleşik Zaman: Fiilin, herhangi bir kip ekinden sonra duyulan geçmiş zaman kipini aldığı durumlara denir.
Örnek: – Cumhurbaşkanı yarın İzmir‘e gidecekmiş.
– O bu soğuk suda bile yüzebilirmiş.
– Karetta karettalar yüzlerce yıl yaşarmış.
Şartlı Birleşik Zaman: Fiilin, herhangi bir kip ekinden sonra şart kipini aldığı durumlara denir.
Örnek: – Bizi dinliyorsa ne dediğimizi anlamıştır.
– Eğer bizden önce gitmişse ne yapacağız?
– Ey ruh, geldiysen üç kez kapıya vur!
NOT: Birleşik zamanlı fiilleri, birleşik yapılı fiillerle karıştırmamak gerekir. Birden fazla fiilin bir araya gelerek oluşturduğu birleşik fiiller, fiilin yapı özelliğini gösterir. Birleşik zamanlı fiiiler ise, fiilin çekimlenirken kaç tane kip / zaman eki aldığını göstermek için kullanılır.
Örnek: gelivermek, bekleyedurmak, fark etmek, düşeyazmak (birleşik fiil)
– Gülmüştüm, yapıyorduk, gelmeliydin, bakarsan (birleşik zamanlı fiil)
Bir fiilin birleşik zamanlı çekimini birlikte yapmaya çalışalım. Sizden “gelmek fiilini şimdiki zamanın hikâyesi ile tüm şahıslar için çekimleyin” sorusuyla bir cevap istendiğinde, yapmanız gereken şudur: Şimdiki zamanın (birinci kip eki) hikâyesi (ikinci kip eki) için sırayla kip eklerini fiile ekleyelim.
1. tekil şahıs: gel-i-yor-du-m
2. tekil şahıs: gel-i-yor-du-n
3. tekil şahıs: gel-i-yor-du
1. çoğul şahıs: gel-i-yor-du-k
2. çoğul şahıs: gel-i-yor-du-nuz
3. çoğul şahıs: gel-i-yor-du-lar
Bu şekilde istenen birleşik zamanlı kiplerde birinci ve ikinci kip eki diyerek kodlama yapabilirsiniz. Kip eklerini aklınızda tutarsanız, çekimli bir fiil içerisinde kaç tane kip eki olduğunu da görür ve bunun basit veya birleşik zamanlı bir fiil olduğunu anlayıverirsiniz.
Orkun KUTLU
