- Çokbilgi.com - https://www.cokbilgi.com -

Batı Edebiyatında Anı (Hatıra) Türü

anı, hatıra özellikleri, tarihsel gelişimiEdebiyat türü olarak anının başlangıcı ilk çağlara kadar dayanır. Birçok araştırmacı, ilk yazan olarak Kseneohon’u kabul eder. Milattan önce II. yüzyılda Romalıların da anı türünde eser yazdıkları görülmüştür. Buyurgan Silla’nın anıları bunlardan biridir. 13. ve 14.yüzyılda bazı tarih olaylarını saptayan kitaplar da anı türünde kabul edilmişlerdir. Bu tür kitaplarda genellikle savaşlardan söz edilir. Anı, Ortaçağ ve Rönesans boyunca Avrupa’da gittikçe gelişen bir tür haline gelir. Söz konusu dönemlerde Avrupa’da yazılan anı kitaplarında, ya savaşlardan ya da saray hayatından söz edildiği görülmektedir.

17. yüzyılda sayısı artan anıların roman biçiminde yazılmaya başlandığı göze çarpar, Antoine Hamilton’un (1646-1720) Gramont Kontu’nun Anıları, Daniel Defoe’nun (1660-1731) Bir Atlının Anıları, Fluabert’in (1821-1880) Bir Delinin Anıları, Dostoyevski’nin (1822-1881) Yer Altında Yazılan Anılarroman biçimindeki anılara örnek olarak verilebilir.

18. yüzyıldan itibaren ise anıların öz yaşam öyküsü niteliğinde olduğu dikkat çeker. Rousseau’nun İtiraflar adlı kitabı. Öz yaşam öyküsü özelliği gösteren anı türüne bir örnektir. Goldoni’nin İyiliksever Somurtkan adlı eseri de aynı özelliktedir. Aynı yüzyılda, keyifle okunan anı kitapları da yazılır. Voltaire’nin Edward Gibbon’un anıları da bu türdendir. Goethe’nin Şiir ve Gerçek adında yayınlanan anı kitabı da anı türünde yazılmış Önemli bir eserdir.



19.yüzyıl anıları daha çok siyasi ve politik niteliktedir. Yine bu yüzyılda edebiyatçıların birçoğunun anı türünde eser yazdığı görülür. Bunlar arasında Chateaubriand ve Alexandre Dumas’tan başka, Stendhal’ın Bencillik Anıları, Victor Hugo’nun Gördüklerim, George Sana’in Hayatım adlı kitapları vardır.

20. yüzyılda yayınlanan anılar içinde Macar Türkolog Armin Vâmbery’nin ve Gandhi’nin anılarından söz edilebilir. Bu yüzyılda yazılan anıların özelliklerinden biri, belli amaçlar için yazılmış olmalarıdır. Özellikle siyasi ve politik anılar bu türdendir. İngiliz yazarlarından George Onvell’in Homage To Catalonia adlı kitabı 1936-1937 yıllarındaki İspanya iç savaşını anlatır. Fransız yazar Jules Romains’in II. Dünya Savaşı günlerini anlattığı anılarında, savaşın nedenleri üzerinde de durulur. 20. yüzyılda yazılan anıların bir başka özelliği de edebiyat anılarının çoğalmış olmasıdır. Amerikan yazar Faulkner’in Henry James’in, George Moore’un, Thomas Mann’ın, Stefan Zweig’in, Andre Gide’in anılan edebiyatçıların yazdığı anılara örnektir. Bu yüzyılda ressamların yazdığı anılar da önem kazanmaya başlar.

Salvador Dali’nin Salvador Dali ‘nin Gizli Yaşamı adlı eseri bu türdendir. Tiyatro anıları da bu yüzyılda önemli bir yere sahiptir. 19. yüzyıl tiyatro anlayışında bir değişme meydana getiren Constantin Stanislavski ve Gordon Craig’in, Fransız tiyatrocularından Jacques Copeau’nun, Charles Dullin’in anıları bu türe örnek olarak gösterilebilir. Felsefeciler ve ruhbilimciler de anılarını yazmışlardır. Bu alanda, Freud’un Yaşantılarım ve Ruhçözümü, Alman filozofu Kari Jaspers’in Felsefesel Öz yaşam öyküsü adlı eserlerinden söz edilebilir. C. G. Jung, anılarını kendisi yazmamış ancak ölümünden dört yıl önce Aniela Jaffe’ye not ettirmiştir. Jung’un anılan, 1961 yılında bayan Jaffe tarafından Anılar, Düşler ve Düşünceler adıyla yayınlanır.

“Anı (Hatıra)” sayfasına dön! «|