Kelimenin anlamından hareketle anlaşılabileceği üzere, “azımsama” cümleleri bir şeyi yeterli bulmama anlamını ifade etmek için kullanılır. Azımsama, TDK tarafından “Bir şeyin umulduğundan az olduğu yargısına varmak, az görmek, az bulmak” şeklinde tanımlanmaktadır.
Her ne kadar küçümseme cümleleriyle karıştırılsa da, azımsama cümleleri bir şeyin az olduğunu ifade etme, yeterli görülmeyen bir durumu vurgulama amacı taşır. Küçümseme cümleleri ise aşağılama, kibirlenme, küçük görme duygularını taşır. Yani aslında bu iki cümle türü birbirinden çok farklıdır.
Örnek: – Bu çalışmayla mı Türkiye birincisi olacaksın?
Yukarıdaki sözü söyleyen kişi, karşısındaki kişinin çalışmasını Türkiye birincisi olması için yeterli görmemekte ve bunu vurgulamaya çalışmaktadır. Bunun için bu azımsama cümlesidir. Burada dikkat edilmesi gereken diğer bir husus ise, aslında kişinin istese daha fazla çalışabileceğini ve böylece Türkiye birincisi olabileceğini hissettirmektir.
Yukarıdaki cümle “Sen kim, Türkiye birincisi olmak kim?” şeklinde olsaydı, bu cümle küçümseme cümlesi olurdu. Çünkü bu cümleden, karşıdaki kişi ne kadar çalışırsa çalışsın onun kapasitesinin birinci olmaya yeterli olmadığı anlamı da çıkmaktadır ki bu küçümseme ifade etmektedir.
Örnekler: – Bu kadar kişiye bir tane mi cips aldın?
– Sadece bir tanecik mi ayakkabın var?
– Bu kadar düşük bir ücretle çalışamam.
– Bir haftada sadece bu kadar mı yazabildin?
– Koca sınıfta ödevini yapan iki kişi mi var?
– Çok açım, bu kadarcık yemekle doyamam.
– Yalnızca iki kişinin yapabileceği bir iş değil bu.
– Arabanız ancak bu hızla mı gidebiliyor?
– Böyle ayrıntılı bir konu için sadece bir sayfa mı hazırladın?
– Bu parayla mı bir ay geçineceğim?
Örnek Soru
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “azımsama” anlamı bulunmaktadır?
A) Bu geziye gidebileceğimize inanamıyorum.
B) Ezgi mi tüm soruları doğru cevaplamış?
C) Bu devirde bu kadar parayla kim geçinebilir?
D) Sen kim, ünlü bir sanatçı olmak kim?
Cevap: Yukarıdaki sorunun cevabı “C” seçeneğidir; çünkü alınan maaşın yeterli olmadığını düşünen bir kişinin sözleridir. Birinci ve ikinci cümlede şaşırma, D seçeneğinde ise küçümseme anlamı vardır.
Orkun KUTLU
