Atatürk inkılapları, ilkeler doğrultusunda yapılmıştır. Çünkü Atatürk ilke ve inkılapları bir bütündür, birbirleriyle iç içedir. Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin çağdaş ve gelişmiş bir ülke olarak batılı devletler karşısında durabilmesi, 20. yüzyılda bir Türk medeniyeti ortaya çıkarılması adına Ulu Önder’imiz M. Kemal Atatürk tarafından yapılan belli başlı inkılaplar, devlet yönetiminin ve ahlâkının esasını oluşturan altı ilke ile bağlantılıdır. Aşağıdaki kavram haritasında, inkılapların bağlantılı oldukları ilkeler gösterilmiştir. Görsele dokunarak tam ekranda görüntüleyebilirsiniz.
“Devletçilik” İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar
Devletçilik, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınma için, yapılması gereken işlerin derhal yapılması demektir. Atatürk tarafından uygulamaya konulan bir ekonomi politikasıdır. Devlet özel sektörün gerçekleştirdiği başarılı atılımları desteklediği ve teşvik ettiği gibi, başarının yakalanması gereken alanlarla ilgili çalışmalarına daha fazla ağırlık vererek, kalkınmayı topyekün gerçekleştirmeyi amaçlar. Ekonomik kalkınma, yatırım, üretim, kalkınma planı, sermaye, gibi kavramlar devletçilik ilkesi ile ilgilidir. Devleçilik ilkesi kalkınmanın temel ilkelerinden birisidir.
Devletçilik ilkesi doğrultusunda yapılan belli başlı inkılaplar şöyledir:
– Birinci ve ikinci Beş Yıllık Kalkınma Planlarının hazırlanması ve uygulamaya konulması
– Etibankın kurulması
– Denizbankın kurulması
– Sümerbankın kurulması
– Milli Koruma Kanununun çıkarılması
– Özel girişimcilere ait kurumların millileştirilmesi
“İnkılapçılık” İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar
İnkılap, kelime olarak yenilik demektir. İnkılapçılık, çağın gerektirdiği yeniliklerin toplumun ihtiyaçları doğrultusunda yapılmasıdır. Çağ dışı kalmış kurumların kaldırılarak yerine çağdaş kurumların getirilmesini ve modernleşmeyi esas alır. Atatürk inkılapçılık ilkesi ile yeniliklerin devam etmesini ve değişen koşullara göre Türk ulusunun kendisini yenilemesini arzulamakta idi. Yapılan bütün inkılaplar bu ilke doğrultusunda gerçekleşmektedir.
İnkılapçılık ilkesi doğrultusunda yapılan belli başlı inkılaplar şöyledir:
– Şapka Kanununun çıkarılması
– Kılık-Kıyafette yapılan değişiklikler
– Latin Alfabesinin kabulü
– Latin Rakamlarının kabulü
– Takvim,saat, ağırlık ve uzunluk ölçülerinin değiştirilmesi
– Hafta tatilinin Cuma gününden Pazar gününe alınması
“Halkçılık” İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar
Atatürk ilkeleri arasında olan halkçılık ilkesi; Cumhuriyet ile yönetilen bir ülkede, kalkınmada, yönetimde, ulus ve devlet imkanlarının kullanılmasında halk yararının gözetilmesi demektir. Ülke sınırları içerisinde yaşayan değişik sosyal grupların mutluluk ve refahını artırmayı hedefler. Halkçılık ilkesi, Türk toplumunda birey, aile, zümre ve sınıf egemenliğinin olamayacağı, bütün millet bireylerinin yasa önünde eşitliği esasına dayanır ve her türlü ayrıcalığı reddeder. Herkesin (Çalışması ve yetenekleri ölçüsünde) aynı haklara sahip olmasını sağlayarak, halkın eşitliğini temel alır. Bu ilke cumhuriyetçilik ve milliyetçiliğin doğal bir sonucudur. Halkçılık ilkesi kalkınmayı hızlandırmıştır.
Halkçılık ilkesi doğrultusunda yapılan belli başlı inkılaplar şöyledir:
– Cumhuriyetin İlanı
– Kılık-Kıyafet Kanununun Kabulü
– Aşar Vergisinin kaldırılması
– Medeni Kanunun kabulü
– Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi
– Soyadı kanunu
– Yeni Türk Harflerinin Kabulü
– İlköğretimin zorunlu hale getirilmesi
– Millet mekteplerinin açılması
– Sosyal hizmet kurumları ve sağlık örgütlerinin kurulması (Çocuk Esirgeme Kurumunun açılması, devlet hastanelerinin açılması, dispanserlerin açılması, Kızılayın güçlendirilmesi)
– Devlet Demir Yollarının kurulması
“Laiklik” İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar
Laiklik, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrı tutulmasıdır. Atatürkün laiklik ilkesi, kişilerin din, ibadet ve vicdan özgürlüğünün sağlanmasını ifade eder. Ayrıca devlet düzeninin ve hukuk kurallarının, dine değil akla ve bilime dayandırılmasıdır. Burada gözetilen asıl amaç, tamamen din özgürlüğüdür. Anayasanın değiştirilemez bir maddesi olduğundan dolayı laiklik ilkesi ile devlet, vatandaşlarının ibadet etme özgürlüğünü güvence altına almıştır. Akılcılık, bilimsellik, din ve inanç özgürlüğü, ibadet serbestliği gibi kavramlar laiklik ilkesini çağrıştırır. İslam dininde ki “Dinde zorlama yoktur.” inancı laiklik ilkesinde en güzel şekilde yansıtılmaktadır. Laiklikte, insanlar dindar olmaya ya da belli bir dini ve mezhebi benimsemeye zorlanamazlar. Atatürkün laiklik ilkesi aklı ve bilimi işaret etmektedir.
Laiklik ilkesi doğrultusunda yapılan belli başlı inkılaplar şöyledir:
– Saltanatın kaldırılması
– Cumhuriyetin ilanı
– Halifeliğin kaldırılması
– Şeriye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılması
– Tevhid-i Tedrisat kanunu
– Tekke ,zaviye ve türbelerin kapatılması
– Medeni Kanunun kabulü
– Şapka inkılabının yapılması
– 1924 Anayasasından Devletin dini İslamdır maddesinin çıkarılması.
– 1924 Anayasasına laiklik ilkesinin girmesi
– Milletvekillerinin yemin şeklinin değiştirilmesi
– Maarif Teşkilatı hakkındaki kanunun kabulü
– Medreselerin kapatılması
– Kılık Kıyafet Kanununun kabulü (Peçe ve Çarşaf giyilmesinin yasaklanması)
“Milliyetçilik” İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar
Atatürk milliyetçiliği, Türk vatanını ve milletini sevmek ve sahip çıkmakla beraber, diğer dünya uluslarının da bağımsızlık ve toprak bütünlüğüne saygı göstermek demektir. Ulusal kişilik ve benlik duygusu Atatürk milliyetçiliğinin ta kendisidir. “Yurtta barış dünyada barış” diyen ulu önder Atatürk, bu sözleriyle barışın en büyük temsilcisi olduğunu da gözler önüne sermektedir. Atatürk milliyetçiliği büyük bir hoşgörüyü içinde barındırmakta ve tüm milletlerin bağımsızlık ve toprak bütünlüğüne saygı gösteren bir anlayışı savunmaktadır.
Milliyetçilik ilkesi doğrultusunda yapılan belli başlı inkılaplar şöyledir:
– Yeni Türk Devletinin kurulması
– Türk Tarih Kurumunun kurulması
– Türk Dil Kurumunun kurulması
– İzmir İktisat Kongresinin toplanması
– Milli bir Türk devletinin kurulması
– TBMM’nin açılması
– Kapitülasyonların kaldırılması
– Kabotaj Kanununun çıkarılması
– Yeni Türk harflerinin kabul edilmesi
– Okullarda derslerin Türkçe okutulması
– Yabancıların kurduğu bazı işletmelerin millileştirilmesi
– Türk Parasını Koruma Kanununun çıkarılması
“Cumhuriyetçilik” İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar
Atatürk ilkelerinin ilk sırasında bulunan Cumhuriyetçilik ilkesi, Anayasanın değiştirilemez, değiştirilmesi teklif dahi edilemez maddeleri arasındadır. Cumhuriyet: Yönetimin bir kişi, gruba veya zümreye değil millete ait olan bir yönetim biçimidir. Yani halkın kendisini yönetecek olan kişileri belli bir süreliğine, hiçbir baskı altında kalmadan özgürce seçme hakkını ifade ettiği gibi, halkın seçme, seçilme, hükümet kurma, yönetime katılma, siyasi parti kurma gibi kavramları kullanabilme özgürlüğünü de ifade eder. Cumhuriyetçilik, demokrasi, milli egemenlik, halk iradesi gibi kavramları içinde barındıran, dünya üzerindeki halk iradesi dışında hiçbir iradeyi kabul etmeyen en modern yönetim şekli olan cumhuriyetin uygulanmasında ortaya çıkan bir kavramdır. Cumhuriyetçilik, cumhuriyet rejimini benimseme, koruma ve yüceltmeyi amaçlar.
Cumhuriyetçilik İlkesi doğrultusunda yapılan belli başlı inkılaplar şöyledir:
– TBMMnin açılması (23 Nisan 1920)
– Saltanatın kaldırılması (1 Kasım 1922)
– Cumhuriyetin ilanı (29 Ekim 1923)
– Siyasal partilerin kurulması
– 1921 ve 1924 Anayasalarının hazırlanması
– Kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması (5 Aralık 1934)
– Ordunun siyasetten ayrılması