- Çokbilgi.com - https://www.cokbilgi.com -

Akşitlerde (İhşitlerde) Kültür ve Sanat

akşitler, ihşitlerAbbasî halifeleri zamanında, Mısır’daki bu ikinci Türk İslâm devleti, Mısır Valisi Muhammed Ebu Bekir tarafından kurulmuştur. Babası Tuğaç, Tolunoğullarının hizmetinde idi. Mısır valisi iken (935) bağımsızlığını ilan ederek, önce orta Suriye’yi ve 942’de Mekke ve Medine’yi ülkesine kattı. Kuzey Suriye’de Hamdanîler ile mücadelesi yüzünden Buveyhilerin Bağdat’ı almasını önleyemedi.

Ölümünden sonra (946) yerine geçen oğlu ile kardeşi fiili idareyi saray adamlarından Kâfûr’a kaptırmışlardı. Onun ölümü üzerine Mısır çıkan iç karışıklığı fırsat bilen Fâtımîler tarafından 969 yılında işgal edilmiştir.

Tolunların parlak kültür ve sanat faaliyeti sonrasında Akşitler zamanında belirli bir gelişme olmamıştır. Onların yedi renkli şaheser perdahlı keramikleri da ancak tek renkli olarak devam ettirilmiştir.



Irak’ın Şii Buveyhîler elinde kalması yüzünden Türklerin eskisi gibi Mısır’a akması engellenmiş bu yüzden ilk iki Türk İslâm devleti siyasi yönden fazla gelişememiştir. Bununla beraber Tolunluların parlak devrinde gelişen imar faaliyeti ve refah, Mısır’a damgasını vurmuştur. Tolunlu Ahmed Türk mimari şahaserleri arasında yerini alan İbn Tolun Camii’nden başka çeşme, hamam, su ben di ve İslâm dünyasında ilk defa fakirler ve yoksulların parasız tedavi edildiği bir devlet hastanesi yaptırdı (873).

Humareveyh’in sarayının salonları hükümdar ailesi ferdlerinin heykelleri ile süslü duvarları da altın yaldızlarla bezenmişti. Son derece sanatkârane tarhlanmış bahçesi çok meşhurdu. Bahçe kültürü ve çiçekçilik de, ilk defa bu devirde görülmektedir. İlk hayvanat bahçesini de Humareveyh kurmuştu.

İlk Müslüman Türklerde Kültür ve Sanat «|