Toplumumuzda yaygın olan akraba evliliği yapmanın bazı sakıncaları, ciddi zararları vardır ve İslam’da bunun caiz olup olmadığı hakkında tartışmalar yaşanmaktadır. Bazen gönül ferman dinlemez ve yakın / uzak akrabaya aşık olabiliriz. Mantık olarak akrabalarınızdan biriyle evlenmeniz gerektiğini düşünebilir veya bu karara zorlanabilirsiniz. Bu durumda kalan birçok insan gibi akraba evliliği yapmanın sakıncalarını, dinimizde yerini merak edersiniz.
Aynı soydan gelen kişilerin evlenmesi akraba evliliğini tanımlar. Akrabalık yalnızca babanın değil, annenin kan bağıyla da geçer. Bunun için her iki taraftan akrabalık bağınız da önemlidir. Elbette bu evlilik yakın veya uzak akrabalığa dayanabilir. Amca, dayı, hala ve teyze çocukları birinci derece akraba evliliğini gösterir ki bunlara “kuzen evlilikleri” denilmektedir. Büyükanne veya büyükbabalarından biri kardeş olanların evlilikleri ise ikinci derece akraba evliliğidir ve bunlara “torun evlilikleri” denilmektedir.
Sonda söylememiz gereken şeyi en başından ifade edelim. Akraba evlilikleri dünyanın her yanında yapılan araştırmalara konu olmuş ve genellikle risk teşkil ettiği için mümkünse kaçınılması gerektiği belirtilmiştir. Tıpta %1 risk bile önemsenmektedir. Örneğin bir bebeğin ölü doğma oranı akraba olmayan kişilerin evliliğinde %1 iken, akraba evliliklerinde bu oran %2’ye çıkar. Fakat bu %1’lik artış, aslında iki katı artış demektir. Bunun için tıp bunu önemser ve bunun gibi örnekler çoğaldıkça akraba evliliği hep karalanmaya başlanır.
Akraba olan kişilerin gen yapıları birbirine çok benzer. Kişilerin özelliklerini gösteren ve taşıyan genlerin, akrabalar arasında birbirine büyük oranda benzerlik gösterdiği de açıktır. Hâl böyle olunca, akraba çiftlerden birinin gen haritasındaki bir bozukluğun diğer kişide de görülme ihtimali oldukça yükselir. Kalıtsal hastalıklar büyük oranda çiftlerin ikisinin de gen haritasında bulunduğu zaman çocukta ortaya çıkacağından, akrabaların genlerindeki benzerlik hastalıklı veya engelli doğumları arttırmaktadır. Bu yargı, bilimsel verilere dayanmaktadır.
Akraba evliliği yapanların hep engelli veya hastalıklı çocukları mı olur? Kesinlikle hayır! Akraba evliliği sonucunda hastalıklı doğma riski taşıyan doğumlar, yalnızca %5’tir. Bu oran, normal çiftlerde %2 civarındadır. Bu demektir ki hastalıklar veya engelli doğumlar yalnızca akrabalık bağı ile gerçekleşmez. Anne ve babada aynı hastalık geni varsa, akraba olmasalar bile çocukta bir hastalık olabilir. Ayrıca kan testleri çok güvenilir değildir, ki bu testi yaptırmak nikah kıymadan önce zorunlu olduğuna göre normal şartlarda Türkiye’de hiç hastalıklı çocuğun doğmaması gerekiyor.
Türkiye’de uzak ve yakın akraba evliliğinin 1980’li yıllarda %20 civarında olduğu belirlenmiştir. Bu cidden çok yüksek bir orandır. Miras bölünmesin veya kızımız yabancıya gitmesin diye akrabalarıyla evlendirilmeye zorlanan veya kuzenine aşık olan gençlerimiz her yıl evleniyorlar. Bu evliliklerden %95 oranda sağlıklı bebekler dünyaya geliyor. Rivayet edilir ki, yalnızca akraba evliliği yapılan büyük bir köyde yalnızca bir çocuk hasta doğmuştur o da dışarıdan evlenen bir çiftin çocuğudur. Yani bu konuda ön yargıları bir yana itmeli; fakat işin kan testleri gibi tıbbi boyutunu ihmâl etmemeliyiz.
İslam’da akraba evliliğinin yeri nedir konusuna gelince, Nisa Suresi’nin 23 ve 24. ayetlerinde akraba evlilikleriyle ilgili şu bilgi veriliyor: “Anne, kız kardeş, teyze, hala, yeğen, büyükanne ve kayınvalide ile evlenmek kesinlikle haram kılınmıştır.” Yani birinci derece akraba olan evlilikler islamda kesin bir dille yasaklanmıştır. Fakat amca, dayı, hala ve teyze çocukları ile (kuzenleriniz) evlenmenizde hiçbir sakınca olmadığı Ahzab Suresi’nde “amcanın, halanın, dayının ve teyzenin seninle beraber göç eden kızlarını sana helal kıldık” ayetiyle açıklanmaktadır. Kaldı ki peygamberimizin hanımlarından Zeybeb binti Cahş, öz halasının kızıdır ve kızı Hz. Fatma’yı amcasının oğlu olan Hz. Ali’yle kendisi nikahlamıştır.
Kuşkusuz dinimiz hayırlı ve sağlıklı evlilikler yapmayı tavsiye ettiği için, akraba evliliklerinde ortaya çıkması mümkün kalıtsal hastalıkları taşıdığı tıbben raporlanan kişilerin evliliğine İslam dini de sıcak bakmayacaktır. Çünkü böyle evliliklerden sakat veya hastalıklı çocukların doğması muhtemel olacağından, bundan sakınılmalıdır. Kuşkusuz akraba olmadıkları hâlde hastalık taşıyan kişilerin evliliklerinde de benzer sorunlar ortaya çıkabilir. Fakat akraba evliliklerinde bu risk daha yüksek olduğundan, bu konuda temkinli olunmalıdır.
Orkun KUTLU
