Büyük Ünlü Uyumu / Kalınlık – İncelik Uyumu
Tarih: 30 Aralık 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: Yorum yok.
Türkçenin ses yapısının temellerini oluşturan kuralların belki de başında büyük ünlü uyumu, diğer bir söyleyişle kalınlık – incelik uyumu gelir. Bu kural, kelimenin hecelerindeki ünlülerin Türkçenin ses yapısına göre dizilişini ifade eder. Ve aslında Eski Türkçedeki kelimelerin neredeyse tamamı bu kurala uymaktayken, bugün birçok kelime bu kurala uymayacak şekilde değişmiştir.
Büyük ünlü uyumu kuralını “Bir kelimenin ilk hecesinde kalın ünlü varsa, kendisinden sonraki hecelerde de kalın ünlü olmalıdır; ilk hecede ince ünlü varsa, kendisinden sonraki hecelerde de ince ünlü bulunmalıdır.” şeklinde tanımlayabiliriz. Yani kelimelerin bu kurala uygunluğuna bakarken, önce ilk hecedeki ünlüye bakarız. Kalın ünlülerden biri (a, ı, o, u) varsa, geri kalan ünlüler de kalın olmalıdır. İnce ünlülerden biri varsa (e, i, ö, ü), geri kalan ünlüler de ince olmalıdır. Aksi hâlde büyük ünlü uyumuna uymaz denir.
“Yağmur” kelimesi büyük ünlü uyumuna uyar; çünkü ilk hecesinde “a” kalın ünlüsü, ikinci hecesinde de “u” kalın ünlüsü vardır. Fakat “kardeş” kelimesi, kalınlık – incelik uyumuna uymaz; çünkü ilk hecesinde “a” kalın ünlüsü varken, ikinci hecesinde “e” ince ünlüsü bulunmaktadır. Kalından sonra ince; inceden sonra kalın ünlü gelemeyeceği için ünlü uyumu bozulur.
Göktürkçe Türk Nasıl Yazılır?
Tarih: 20 Aralık 2015 | Bölüm: Türkçe | Yorumlar: 8 Yorum var.
Milli alfabemiz olan Göktürk (Orhun) harfleri ile Türk adının yazılışını ve dövme yaparken “TÜRK” nasıl yazılır diye soran yüzlerce konuğumuzun isteği üzerine ayrıntılı olarak bu konuda bir yazı hazırlamak istedim. Türk adının yazılışı hakkında internette çok fazla bilgi ve görsel olduğundan, bunu önemseyen kişiler “Acaba hangisi doğru?” diye tereddüt yaşamakta haklılar. Bu yazıda buna açıklık getireceğim.
Türk adı, Orhun Yazıtları’nda iki şekilde geçmektedir. Bu durumun birkaç nedeni olabilir. Bunlardan birincisi yazıtları yazan Yollug Tigin’in Göktürk yazısının yazım kurallarına yeterince hâkim olmaması olabilir. İkinci neden, Göktürkçenin imlâsının bir kelimeyi iki farklı şekilde yazmaya imkân tanıması olarak düşünülebilir. Bunlar, kelimeyi bilerek veya bilmeyerek iki farklı şekilde yazmanın nedenleri kabul edilebilir.
Bu konuda hatırlamak gereken bir başka durum ise, Türk adının o zamanlarda “Türük” biçiminde kullanılıyor olmasıdır. Bugün biz bu adı “Türk” olarak kısaltarak kullansak da, Göktürkler “türe-” (türemek) veya “törü” (töre) köklerine dayandırılan “Türük” adını kullanmışlardır. Bu kısaltmanın o dönemde başladığı düşünülürse, yazıtlarda hem “Türük” hem de “Türk” biçiminin var olduğu düşünülebilir.
Konu ve Ana Fikir Nedir?
Tarih: 19 Aralık 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 62 Yorum var.
Bir metnin konusu ile ana fikri her ne kadar ilk bakışta farklı değilmiş gibi görünse de, aslında farklı kavramları ifade etmektedir. Genellikle metinlerin ana fikri veya konusu sorulduğunda, metinde neye dikkat edeceğimizi karıştırır ve bazen yanlış seçenekleri işaretleyebiliriz. Öncelikle konu ve ana fikir kavramlarını tanımlayarak işe başlayalım:
Konu, “Konuşmada, yazıda, eserde ele alınan düşünce, olay veya durum, mevzu, süje; Üzerinde konuşulan şey, bahis” olarak tanımlanmaktadır. Metinlerde ise konu, yazıda en çok üzerinde durulan olay, durum veya kavramlara denilmektedir. Metni okuduktan sonra, “Bu metinde ne anlatılıyor, yazar neyden söz ediyor?” sorusunu sorduğumuzda, cevap metnin konusunu vermektedir.
Ana fikir ise, “Bir yazının temeli olan asıl düşünce, ana düşünce” olarak tanımlanmaktadır. Ana fikir ile ana düşünce aynı şeyi ifade etmektedir. Metinlerde ise ana fikir, yazarın bu yazıyı yazma amacı ve okuyucuya vermek istediği mesajı ifade etmektedir. Yazıyı okuduktan sonra, “Yazar bu metni ne amaçla yazmıştır, okuyucuya hangi mesajı vermeye çalışmaktadır?” sorularına verilen cevap, bize metnin ana fikrini (ana düşüncesini) vermektedir.
Kompozisyon Yazma Kuralları Nelerdir?
Tarih: 18 Aralık 2015 | Bölüm: Kompozisyon | Yorumlar: 28 Yorum var.
Güzel ve etkili bir kompozisyon yazmak istiyorsunuz ve bunu kurallarına uygun, görüntüsü ve içeriği itibariyle en kusursuz şekilde ortaya koyma çabası içindesiniz. Bir kompozisyonda uyulması gereken altın kuralları öğrenmek ve gerek sınavlardaki kompozisyon sorularından yüksek puan almanın, gerekse de kendinizi yazılı olarak güzel bir şekilde ifade etmenin yollarını arıyorsanız, doğru yere geldiniz.
Bir kompozisyon, genel olarak iki yönüyle değerlendirilir: Bunlardan biri “biçim” (görünüş özellikleri), diğeri ise “içerik” (anlam boyutu) olarak söylenebilir. Bunun için iyi bir kompozisyonun taşıması gereken altın özellikleri, iki başlık altında sizlere sunmak istiyorum:
Biçim / Görünüş Özellikleri
1) Kompozisyon, kesinlikle düz, beyaz ve çizgisiz bir A4 kağıda yazılmalıdır. Eğer düz yazma konusunda sorun yaşıyorsanız altına çizgili kağıt koyabilirsiniz; fakat bunun iz bırakmadığından emin olmalısınız.
2) Kullanacağınız kağıdın sol yanından 4 cm, sağ yanından 1,5 cm; üst tarafından 4 cm ve alt kısmından 3 cm kenar boşluğu bırakmalısınız. Bu boşlukları bırakmanızın mantıklı bir gerekçesi vardır. Kompozisyon kağıdınızın dosyalanması veya herhangi bir kenarına not alınması gerektiğinde kenarlarında yeterli boşluk olmalıdır.