On iki hayvanlı Türk takviminde her yılın kendine göre karakteristik özellikleri bulunmaktadır. Yani hangi hayvan yılında neler olacağı ile ilgili toplumun ön yargıları ve bazı efsanevi inançları söz konusudur. Bunlar kuşkusuz deneyimlerin, yaşanmışlıkların ve halk mitolojisinin ürünüdür. Bazı yıllarda büyük kıtlıklar yaşanmış, bazı yıllar hep büyük savaşlara denk gelmiş, bazı yıllar Tanrı Türk‘e yüzünü dönmüş ve bolluk bereket dönemi yaşanmış… Tüm bunlar Türk milletinin geleceği kestirmeleri için bir işaret hâline gelmiş.
Aslında burada hayvanların da yıllara anlam yüklerken etkisini yadsımamak gerekir. Türklerin hayvanların karakterlerini de yıllar hakkında yaptıkları kestirmelere yansıttıkları düşünülebilir. Nitekim “tavuk yemi taneli olur, o yıllarda genelde isyan ve karışıklık çıkar” gibi düşünceler bu fikrimizi doğrular niteliktedir. Fakat Türklerin kutlu saydığı kurt hayvanının Türk takviminde herhangi bir yıla isminin verilmemesi ilginçtir. Kaşgarlı‘nın aktardığı Uygur rivayeti doğru ise bu ancak öyle bir sebepten olabilir.
Aşağıda on iki hayvanlı Türk takvimindeki her yılın karakteristik özellikleri kısaca verilmiştir. Bu bilgiler halk tarafından bilinmekle birlikte, Şamanlar tarafından da kullanılmıştır. İçerisinde mitolojik ögelerin ve geleneklerin de bulunduğu bu bilgiler şöyledir:
1. Sıçan yılı: Bu yıl iyi başlar fakat iyi sonlanmaz. Yıl sonuna doğru halklar arasında düşmanlık artar. Sıçan yılında doğanlar sezgileri güçlü, eşine az rastlanır düzeyde hareketli fakat uykuya düşkün insanlar olurlar. Meraklı, çalışma isteği duyan, anladığı her işe girişen tiplerdir. İyi dostluk yapar ve kendilerini kötü işlerden korurlar.
2. Öküz yılı: Bu yılda hava soğuk, kar yaşığı bol olur. Kış uzun sürer. Savaşlar artar. Öküz yılında doğanlar kibar ruhlu olurlar. Ağırbaşlı, aklını ve mantığını doğru kullanabilen, nezaket sahibi kişilerdir. Şanslıdırlar ve uzun ömürlü olurlar.
3. Pars yılı: Bu yılda depremler, savaşlar, anlaşmazlıklar artar. Yazın yokluk çekilir. Pars yılında doğanlar asker tabiatlı, bahadır, kuvvetli kişiler olurlar. Sert ve hükmedici yapıları vardır, hatta bunu kavgacı olma boyutunda yaşarlar. Çevik ve uyanıktırlar, fenalıklardan derhal uzaklaşabilirler. Bununla birlikte kadınları nazlı olur ve yaptıklarından çok pişmanlık duyarlar.
4. Tavşan yılı: Bu yılda iklimler ılımlı, insanlar arasındaki ilişkiler iyidir. Tavşan yılında doğanlar kavgadan hoşlanmayan, orta yolu takip etmeyi tercih eden, ılımlı insanlar olurlar. Esrarengiz işleri severler. Sorumluluktan kaçarlar ve kavga etmeyi sevmezler. Ne zengin ne fakir olurlar.
5. Balık yılı: Bu yılda yağışlar bol olur, verimlilik artar. Hava soğuk olur. Balık yılında doğanlar zengin, uzun ömürlü, başkalarının işine karışmayan insanlar olurlar. Yapıcı tiplerdir, şanslı kişiler olurlar. Kendi işlerini kendileri görür, başkalarının işine karışmazlar.
6. Yılan yılı: Bu yıl kuraklık ve yokluk yılıdır. Yılan yılında doğanlar değerli, güzel, dik kafalı ve merhametsiz olurlar. İnsanların itibarını kazanır, saygı görürler. Vakur dururlar. Güzel olmakla birlikte cana yakın değillerdir. Doğrudan asla şaşmazlar.
7. At yılı: Bu yılda iklimler ılımlıdır. Ancak savaşlar ve huzursuzluk artar. Hayvan hastalıkları salgınları başlar. At yılında doğanlar kendilerine güvenen ve çalışkan insanlar olurlar. İşlerini hızlı ve güzel yaparlar. Gündüz doğanlar aceleci, gece doğanlar keyfine düşkün olurlar. İyi iletişim kurarlar.
8. Koyun yılı: Bu yılın yazı sıcak, kışı soğuk ve uzun geçer. Koyun yılında doğanlar yalnızlıktan hoşlanmayan, sosyal, dürüst ve ihtiyatlı insanlardır. Kendi fikirleri doğrultusunda yaşamayı severler. Genelde övülmeyi sever, makam mevki sahibi olmaya çalışırlar. Hareketli ve soğukkanlı kişilerdir.
9. Maymun yılı: Bu yılda insanlar arasında düşmanlık çıkar, yıkım ve kargaşa getiren bir yıldır. Hem hayvanlar hem insanlar arasında hastalıklar yayılır. Yazları yağmur, kışları kar yağışı çok olur. Maymun yılında doğanlar zeki, kurnaz, ileri görüşlü, öfkeli insanlar olurlar. Eğlenceli tiplerdir, çevik ve girişken kişilerdir.
10. Tavuk yılı: Bu yılda yiyecek bolluğu yaşanır. Ancak yılın başı ve sonu soğuk olur ayrıca isyanlar olur. İnsanlar arasında kargaşa yaşanır. Tavuk yılında doğanlar gayretli, güçlü, cimri ve kuralcı insanlardır. Ustaca tuzaklar hazırlayabilirler, çok cimridirler. İşlerini iyi yapar, saygı ve hürmette kusur etmezler.
11. Köpek yılı: Bu yılın yazı kurak, kışı ılık geçer. bu yüzden köpek yazında yokluk yaşanır, köpek kışında bolluk başlar. Köpek yılında doğanlar dikkatli, uyanık, iyi niyetli ve sadık kişiler olurlar. Dostlarına aşırı derecede düşkündürler. Bulundukları ortamda kötülüğe, fenalığa izin vermezler. Eleştirmeyi sever, sevdiklerine canını verirler.
12. Domuz yılı: Bu yılda kar yağışları artar, hava çok soğuk olur. Afetler yaşanan bir yıldır. Domuz yılında doğanlar rahatına düşkün ve sessiz insanlardır. Güzel yemekleri severler, edepli insanlardır. Ortama çabuk uyum sağlarlar ve her zaman kötülüğün karşısında yer alırlar.
Hangi Yıl, Hangi Hayvana Denk Geliyor?
Takvimin ilk defa M.Ö. 2367 yılında kullanılmaya başlanmış olduğu bilinmektedir. Miladi takvimde hangi yılın, on iki hayvanlı Türk takvimindeki hangi hayvan yılına denk geldiğini bulmak için çok basit bir teknik bulunmaktadır. Bugün kullanıyor olduğumuz miladi takvim yılına önce 9 (dokuz) ekliyoruz. Daha sonra çıkan sayıyı 12’ye (on ikiye) bölüyoruz. Bölme işleminin sonucunda kalan yoksa, o yıl domuz yılıdır. Kalan 1 ise fare (sıçan) yılıdır. Yapılan bölme işlemlerinde kalan aşağıdakilerden hangisi ise, o hayvan yılına eşit olmaktadır.
0 çıkarsa – Domuz yılı
1 çıkarsa – Fare yılı
2 çıkarsa – Sığır yılı
3 çıkarsa – Pars yılı
4 çıkarsa – Tavşan yılı
5 çıkarsa – Balık yılı
6 çıkarsa – Yılan yılı
7 çıkarsa – At yılı
8 çıkarsa – Koyun yılı
9 çıkarsa – Maymun yılı
10 çıkarsa – Tavuk yılı
11 çıkarsa – Köpek yılı
Birkaç örnek yapacak olursak, 1920 yılının hangi hayvan yılına denk geldiğini bulmak için öncelikle buna 9 ekleriz. 1929 sayısını 12’ye bölelim. Bölme işleminde sonuç kalanlı çıkar, yani bu sayı 12’ye tam bölünemez. Bölme işleminde kalan 9 olduğu için yukarıdaki tabloya bakarak 1920 yılının maymun yılı olduğunu söyleriz. Bu yazının yazıldığı 2019 yılını hesaplayalım. Önce 9 ekliyoruz. 2028 sayısını 12’ye bölüyoruz ve bölme işlemi kalansız oluyor, yani bu sayı 12’ye tam bölünebiliyor. O hâlde 2019 yılı domuz yılıdır.
ÖRN: 2000 yılı – kalan 5 – balık yılı; 1453 yılı – kalan 10 – tavuk yılı; 1071 yılı – kalan 0 – domuz yılı; 748 yılı – kalan 1 – fare yılı…
Orkun KUTLU
