Fiilde Çatı – Konu Anlatımı
Tarih: 16 Eylül 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 1 Yorum var.
Fiilde çatı konu anlatımı, fiil çatısı nedir ve alt başlıkları ile ayrıntılı olarak ele aldığımız bu sayfada konuyu örneklerle ve ders notlarıyla kolayca kavrayabilirsiniz. Fiilde çatı, Türkçe dersi 8. sınıf konusu olmakla birlikte dil bilgisinin en çok karıştırılan konularından biridir. Aslında fiillerin çatı özellikleri hakkında bazı ipuçlarına, nüanslara dikkat ederseniz, çatıları kolayca ayırt edebilirsiniz.
Fiilde çatı, iki başlıkta ele alınır. Bir cümlenin yükleminin özne ve nesne ile olan ilişkisine göre farklı çatı adlandırmaları yapılır. Öznesine ve nesnesine göre dört alt başlıkta incelenen fiil çatısı, yukarıdaki grafikte görsel olarak sunulmuştur. İsimlerinden de anlaşılacağı üzere, “öznesine göre” çatılar, yüklemi gerçekleştiren öznenin var olup olmadığına veya öznenin işin ne kadar içinde olduğu gibi bazı özelliklerine göre sınıflandırılır.
Ettirgen ve Oldurgan Fiiller / Çatı Nedir?
Tarih: 15 Eylül 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 13 Yorum var.
Fiilde çatının nesnesine göre alt başlıklarından ettirgen ve oldurgan fiiller nedir, cümle örnekleri ile konu anlatımı sayesinde kolayca öğrenebilirsiniz. Bazı fiiller, geçişsiz iken bazı ekleri alarak geçişli hâle gelebilir. Bunlara “oldurgan” fiil denir. Bazı fiiller ise geçişli iken bazı ekleri alarak cümlede geçişsiz olarak kullanılabilir. İşte bunlara da “ettirgen” fiil denilmektedir.
Fiillerin ettirgen veya oldurgan çatılı olması için alması gereken ekler “-t, -Ir, -DIr” ekleridir. Bu ekleri “tırdır” olarak ezberleyebilirsiniz. Bu ekleri alan fiilin geçişlilik derecesi yükselir ve işin başkasına yaptırılması anlamı ortaya çıkarsa, o fiil “ettirgen” çatılı kabul edilir. Aynı ekleri alan fiil geçişsizken geçişli hâle gelirse, o fiil “oldurgan” çatılı kabul edilir.
Örnek: – Komik hareketleriyle hepimizi güldürdü. (oldurgan)
Açıklaması: Yukarıdaki fiili inceleyelim: “gül-” fiili normalde nesne alamayan bir fiildir. “Onu gülmek” şeklinde bir ifadenin anlamsız olmasından, bu fiilin nesne alamadığını anlayabiliriz. Fakat bu fiil, “-dür” ekini alarak, “güldür-” şekline gelmiştir ve son hâliyle “onu güldürmek” anlamlı olmaktadır. Yani bu fiil nesne alabilen bir fiil hâline gelmiştir. İşte nesne alamayan (geçişsiz) bir fiil, nesne alabilen (geçişli) bir fiile dönüştüğü için bu fiil oldurgan çatılıdır denir.
Geçişsiz Fiiller / Çatı Nedir?
Tarih: 14 Eylül 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 6 Yorum var.
Geçişsiz fiiller nedir, geçişsiz çatı örnekleri ve soru çözümüyle konu anlatımını bu sayfada bulabilirsiniz. Fiilde çatı konusunun nesnesine göre alt başlıklarından biri olan geçişsiz fiiller, yüklemde belirtilen işi yapan öznenin yaptığı işten etkilenen bir nesnenin olmadığını ve olamayacağını ifade eder.
Geçişsiz fiiller, yüklemin nesneyle olan ilişkisine göre belirlenir. Basit bir tanımla: “Nesnesi olmayan veya nesne alamayan fiiller geçişsizdir.” diyebiliriz. Cümledeki yükleme “ne, kim, neyi, kimi?” sorularını sorduğumuzda eğer bir cevap alamıyorsak, o fiil geçişsizdir. Zaten bu sorular cümledeki belirtili veya belirtisiz nesneyi buldurmaya yöneliktir.
“Cansu’nun yaptığı espriye hepimiz çok güldük.” cümlesinde, yüklemin (güldük) nesne alabilen bir fiil olup olmadığını anlamak için sırayla “ne, kim, neyi, kimi / okurum?” sorularını soruyoruz. İçlerinden hiçbirinin mantıklı bir cevabı yoktur. Yani “ne güldük, neyi güldük, kimi güldük, kim güldük?” soruları anlamsız olduğundan, bu cümle geçişsizdir diyebiliriz.
İşteş Fiiller / Çatı Nedir?
Tarih: 10 Eylül 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 10 Yorum var.
İşteş çatılı fiiller nedir, işteş çatı örnekleri ve soru çözümüyle konu anlatımını bu sayfada bulabilirsiniz. Fiilde çatı konusunun öznesine göre alt başlıklarından biri olan işteş fiiller, yüklemde gösterilen işin birden fazla kişi tarafından “birlikte” veya “karşılıklı” olarak yapıldığı anlamını ifade eden fiil çatısıdır.
İşteş fiiller, “-ş” ekini alırlar. Bu ek, geldiği kelimenin ses özelliğine göre “-ş, -ış, -iş, -uş, -üş” şeklinde olabilir. Bu çatı eki, yüklemde belirtilen işin karşılıklı olarak veya birlikte yapıldığını ifade etmelidir. İşteş fiil, mutlaka bu iki anlam özelliğinden birini taşımalıdır.
“Ormanın serin havasında kuşlar ötüşüyor.” cümlesinde, “ötüş-” fiili, o işin birlikte yapıldığı anlamını ifade etmektedir. Aynı şekilde “En sevdiğim iki arkadaşım bugün dövüştüler.” cümlesinde de “dövüş-” işinin karşılıklı olarak yapıldığı ifade edilmektedir. İşte bu şekilde birlikte veya karşılıklı yapılan işleri ifade eden fiiller, işteş çatılı kabul edilir.