Tataristan, Rusya Federasyonu’na bağlı bir cumhuriyet olarak Orta Volga bölgesinde yer alır. Kuzeyinde Mari ve Udmurt, doğusunda Başkurt ve batısında Çuvaş Cumhuriyetleri bulunur. Başkenti Kazan’dır.

Tatar adı Orhon Yazıtları’nda Türk olmayan toplulukları gösterse de Ruslar yüzyıllarca bu adı Avrupa Rusyasında yaşayan Türk-Müslüman halklar için kullandılar. Tatarlar ise 19. yüzyıla kadar kendilerini Müslüman olarak adlandırıyorlardı. Bugün Tatar adı dar anlamda, yalnız Tataristan ve Kırım halkı için, geniş anlamda ise Rusya ve Batı Sibirya’daki Türkçe konuşan halklar için kullanılır.

Tatarların etnik kimliği de tartışmalıdır. Atalarının önce Altın-Ordu, daha sonra Kazan Hanlığı (kuruluşu 1437) içinde yer aldığı biliniyor. Kazan Hanlığı’nın 1552 yılında Ruslar tarafından yıkılmış olmasına karşın. Kazan ülkesi, 18. yüzyıla kadar Rus kayıtlarında Kazan Hanlığı olarak geçmiştir.

27 Mayıs 1920’de eski Sovyetler Birliği içinde özerk cumhuriyet haline getirilmiş, 1990’da Sovyetler Birliğinin dağılması üzerine Tataristan Cumhuriyeti adıyla Rusya Federasyonu’na katılmıştır.

19. yüzyılın ikinci yarısında Tatar aydınların çabasıyla bir yazı dili olan Tatarca bu tarihten 1928 yılına kadar Arap, 1928-1939 yılları arasında Latin alfabesiyle yazılmıştır. 1939’dan beri de Kiril kökenli bir alfabe kullanılmaktadır. Tataristan 1999’da aldığı bir kararla 1 Eylül 2011 ‘de Latin alfabesine geçmeyi kabul etmişse de, devlet duması 2002’de Rusya Federasyonu içinde Kiril dışında alfabe kullanılamayacağı yönünde karar almıştır. Bu konudaki belirsizlik devam etmektedir. Aynı durum komşu Başkurtlar için de geçerlidir.

Etnik bir ad olarak “Kazak” sözcüğünün ortaya çıkışı, Orta Asya‘daki Moğol istilasından sonradır. Altın Ordu devleti içinde biçimlenen Türk-Moğol karışımı Kazak boyları 15.-18. yüzyıllar arasında Kalmuklarla mücadele etmiş, 18. yüzyılda da Rus egemenliği altına girmişlerdir. 1924 yılında eski Sovyetler Birliği içinde kurulan Kazakistan Özerk Cumhuriyeti, Sovyetlerin dağılmasıyla 1991’de bağımsızlığını ilan etmiştir.

Kazakistan İstatistik Kurumu verilerine göre Mart 2009 tarihinde Kazakistan’ın toplam nüfusu 15.828.000’dir. Kazakistan Hükümeti resmi sitesinde Kazak sayısının toplam nüfusun yaklaşık % 60’ı olduğu belirtilmiştir. Bundan Kazakistan’daki Kazak sayısının 9.496.000 olduğu anlaşılabilir. Ayrıca Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan Cumhuriyetleri, Rusya Federasyonu, Moğolistan, Afganistan, Çin ve Türkiye’de yaşayan Kazak nüfusla bu sayının 12 milyona yaklaştığı tahmin edilebilir. Kazaklar sünni müslümandırlar.

Kıpçak grubu Türk halklarının en eskilerinden olan Kırgızların adına daha Runik metinlerde rastlanır. Önce Orhon sonra da Uygur Türklerinin egemenliği altında yaşayan Kırgızlar 841 yılında Moğolistan’ daki Uygurları yenilgiye uğratarak bağımsızlıklarını kazanmışlardır. Kısa süren bu bağımsızlıktan sonra 1207’de Moğol egemenliği altına giren Kırgızlar, Moğol döneminden sonra Çağatay Hanlığı içinde yer aldılar. 17. yüzyıl başlarında Yenisey-Abakan bölgesine gelen Ruslar burada dört Kırgız prensliği bulmuşlardı. 17. yüzyılın ikinci yarısında Kalmuk egemenliğine giren Kırgızların büyük çoğunluğu 18. yüzyıl başlarında Tienşan bölgesindeki bugünkü topraklarına göç etmiştir.

Kırgızlar 19. yüzyılın ikinci yarısında Rus egemenliği altına girmiş ve 1936’da Kırgız Özerk Cumhuriyeti olarak eski Sovyetler Birliği’ne katılmıştır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla 1991’de bağımsızlıklarını kazanmışlardır.

Eski Sovyetler Birliği’ndeki Kırgızların toplam sayısı 1989 sayımına göre 2.530.998’dir. Güncel verilere göre ise Kırgızistan’ın toplam nüfusu 5.5 milyon civarındadır ve bunun da % 64’ü yani yaklaşık 3.5 milyondan fazlası Kırgızdır. Ayrıca Özbekistan, Tacikistan, Kuzey Afganistan ve Pakistan’da, Çin Halk Cumhuriyeti’nin Sinkiang Uygur Özerk Bölgesi’nde de Kırgız toplulukları vardır. Kırgızlar sünni müslümandırlar.

Sovyet Devriminden sonra yazı dili olan Kırgızca 1924-1926 yılları arasında Arap, 1928-1940 yılları arasında Latin alfabesi ile yazılmıştır. 1940’tan beri Kiril alfabesi ile yazılmaktadır. Kırgızistan 1993’te Ankara’da yapılan toplantıda Latin hallerine geçeceğine dair imza atmışsa da bugüne kadar ciddi bir girişimde bulunmamıştır.

Doğu Türkçesinin iki yazı dilinden biri olan Özbekçenin konuşurları, Altınordu Devleti’nin ardından kurulan Özbek Hanlığı içindeki Türk, Moğol ve Fars karışımı halkın torunlarıdır. Özbekler bu adı, 14. yüzyılda yaşamış Altınordu emiri Özbek’ten almışlardır.

Özbek Hanlığı’nın ardından siyasi bir bütünlük gösteremeyen Özbekler, 19. yüzyılın sonuna doğru Rus işgaliyle karşılaşmışlardır. 1924 yılında eski Sovyetler Birliği içinde Özbekistan Özerk Cumhuriyeti kurulmuş, 1936 yılında Karakalpak Bölgesi de bu cumhuriyete bağlanmıştır. Özbekistan, Sovyetler’in dağılmasıyla 1991 ‘de bağımsızlığına kavuşmuştur.

Güncel verilere göre Özbekistan’ın nüfusu 27.606.007’dir ve bu nüfusun % 74.3’ü, yani yaklaşık 20.5 milyonu Özbektir. Ayrıca nüfusun % 88’i müslümandır. Özbeklerin çoğunluğu başkenti Taşkent olan Özbekistan’da yaşıyor olsa da Tacikistan, Kırgızistan, Kazakistan ve Türkmenistan‘da da büyük Özbek toplulukları vardır. 1989 sayımına göre eski Sovyetler Birliği’ndeki Özbeklerin toplam sayısı 16.686.244’tür.