Tekdüze / Monoton Nedir?
Tarih: 22 Nisan 2020 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: Yorum yok.
Bir işin, olayın veya durumun hep aynı düzende işlemesi anlamına gelen tekdüze kavramı Türkçe kökenli bir kelimedir ve sıklıkla monoton kelimesine karşılık olarak kullanılmaktadır. Genellikle hayatımızın gidişatı hakkında bu kelimeyi kullanmayı tercih ederiz. Bununla birlikte bu kavram bir sesin veya rengin yayılımı, edebî bir metnin niteliği, bir iş veya aletin işleyişi, bir sanat eserinin kalitesi… için de bu kelimeyi kullanmak mümkündür.
Türk Dil Kurumu, “tekdüze” kelimesini “değişmeksizin, düzenli, aynı biçimde tekrarlanan, sürüp giden, tek örnek, muttarit, yeknesak, monoton” şeklinde tanımlamaktadır. Yani hayatın veya hayatın içinde bulunan olguların sürekli benzer bir gelişim göstermesi, aynı düzende devam etmesi anlamını karşılamaktadır. TDK’nin tanımında gördüğümüz muttarit, yeknesak ve monoton kelimeleri de tekdüze kelimesinin Arapça, Farsça ve Fransızcadaki karşılıklarıdır. Yeknesak kelimesinin büyük olasılıkla “tek+düzen” kelime grubunun kalıplaşmasıyla meydana geldiği düşünülmektedir.
Tekdüze kelimesi, bazen “özgün” kelimesinin karşıt anlamlısı olarak da kullanılmaktadır. Aslında bu kelimenin zıt anlamlısı tam olarak “basmakalıp” ifadesidir çünkü bir şeyin orijinal olmadığı, öncekilerden hiçbir farkının olmadığı, kendisine has bir tarzı yakalayamadığını ifade etmektedir. Tekdüze ise genellikle hayatın veya olayların sıradan bir düzende devam etmesi ve içinde çok farklı aksiyonların olmaması durumunu karşılamaktadır.