Tanım Cümleleri

Tanım cümleleri, herhangi bir varlığın ya da kavramın ne olduğunu, zihnimizde canlanması gereken şeyleri ifade eden cümlelerdir. “Bir kavramın niteliklerini eksiksiz olarak belirtme veya açıklama, tarif” olarak ifade edilen “tanım” kavramından anlaşılacağı üzere, bu tarz cümleler ansiklopedi veya sözlüklerde açıklanan anahtar kelimelerin ilk cümlelerini andırır. Örneğin bir ansiklopediyi açıp, “Bukalemun nedir?” sorusuna cevap aradığımızı düşünelim. Bulduğumuz “bukalemun” maddesinde, “Boyu 30 cm’yi bulan, renk değiştirmesiyle ünlü bir tür sürüngendir.” şeklinde bir açıklama buluruz. İşte aklımızdan geçen sorunun yanıtı olan bu cümle, bir tanım cümlesidir.

Bir varlığa ya da kavrama ait niteliklerin belirtildiği cümlelere tanım cümlesi denir. Bir kavramın, bir varlığın anlatıldığı cümleye “… nedir?” sorusunu yönelttiğimizde cevap alabiliyorsak bu cümle bir tanım cümlesidir. Örneğin “Redif, dize sonlarındaki ekler arasındaki ses benzerlikleridir.” cümlesinde, “redif nedir?” sorusunun cevabıdır, o hâlde bu cümle redifi tanımlayan bir cümledir diyebiliriz. Tanım bildiren yargılar “nedir?” sorusuna açıklayıcı ve tanıtıcı bir cevap verir. “Bilim, fen konularıyla siyasal, ekonomik ve toplumsal konuları açıklayıcı veya yorumlayıcı niteliği olan gazete veya dergi yazısına makale denir.” cümlesi “makale nedir?” sorusuna cevap verdiği için tanım bildiren bir yargıdır.

NOT: Tanımlama, aynı zamanda düşünceyi geliştirme yollarından biridir. Yazılı veya sözlü anlatımda tanımlar, özellikle soyut kavramları veya anlaşılması güç konuları karşımızdaki kitleye en kısa yoldan aktarmanın en basit yöntemidir. Günlük hayatta sık sık kullandığımız bu türden cümleler, cümlede anlam konusunun alt başlığı olarak sınavlarda sıkça karşımıza çıkmaktadır.