Cümle Türleri
Tarih: 20 Eylül 2011 | Bölüm: Cümle Türleri | Yorumlar: 2 Yorum var.
Cümle konusunda önemli çalışmaları olan Amerikalı dilbilimci Noam Chomsky, insanın sınırlı sayıda kelime ile sınırsız sayıda cümle üretebildiğini söyler. Dilbilimi alanında çalışma yapan araştırmacılar, her dilin temel yapısının cümle düzeyinde ortaya çıktığını, dillerin bazı yönlerden farklılık gösterse de temelde ortak bir yapıya sahip olduğunu kabul ederler. Yani her dil, kendi söz dizimi sistemi içerisinde özgün olsa da bazı yönlerden pek çok dille benzerlik göstermektedir.
Dillerin, cümle düzeyinde ortak olan en önemli yönleri, kuşkusuz cümleyi kelimelerden oluşturmaları ve kelime dizilişlerini belli kurallar dahilinde gerçekleştirmeleridir. Yeryüzünde hiçbir dil kuralsız bir dizilişe izin vermez. Dilin doğal konuşucuları, ana dillerinde, cümle yapısında meydana gelen kural hatalarını hemen fark ederler. İnsanların, ana dillerinde, geçmişte veya hâlihazırda kullanılan veya gelecekte kullanılacak olan cümlelerin tamamını ezberlemesi mümkün değildir. Dilin söz dizimi kuralı doğuştan itibaren öğrenildiği için her kullanılışta yeni bir diziliş mümkün olabilmektedir. Bu nedenle, insan, ana dilinde cümle yapısında meydana gelen bir yanlışlığı kuralları bildiği için kolayca fark edebilmektedir.
Anlamına Göre Cümleler
Tarih: 20 Eylül 2011 | Bölüm: Cümle Türleri | Yorumlar: 4 Yorum var.
Türkçede cümleler, yüklemin taşıdığı anlama göre de sınıflanır. Bir dildeki cümlelerin anlamlarının bir bakıma sınırsız olması, o dildeki cümleleri anlamlarına göre sınıflamayı zorlaştırır. Araştırmacılar, bu bağlamda değişik ölçütler kullanırlar. Anlamına göre cümle konusunda, ilk akla gelen yüklemin taşıdığı anlamın olumlu veya olumsuz olması yönündedir. Bazı araştırmacılar, soru ve ünlem içeren cümleleri de anlamsal olarak sınıflama yolunu seçerler. Hatta bazı araştırmacılar, sınıflamaya emir ve dilek içeren cümleleri de ilave ederler.
Temelde cümleler olumlu cümle, olumsuz cümle, soru cümlesi ve ünlem cümlesi olmak üzere dörde ayrılır. Emir, istek, dilek ifade eden cümleler, bu dört çeşit cümlenin içinde alt grubu oluştururlar. Anlamına göre cümlelere, alt grup olarak etken, edilgen, ettirgen ve oldurgan çatılı cümleleri de ilave edebiliriz. Ancak bunlar da olumlu veya olumsuz, soru veya ünlem cümlesidir.
Bir yargıyı olumlu ya da olumsuz biçimde aktaran cümlelerdir. Bir eylemin yapıldığını, yapılabileceğini, bir varlığın bulunduğunu ifade eden cümleler olumlu, tersini ifade edenler olumsuzdur. Olumlu cümlelerde mantıkça istenen bir durumun bulunması gerekir. Bu tür cümlelere genel olarak “haber cümlesi” denilmektedir.