Tasvir Yoluyla Anlatma / Portre Çeşitleri
Tarih: 23 Aralık 2011 | Bölüm: Kompozisyon | Yorumlar: Yorum yok.
Tasvir, Arapça bir kelime olup “canlı, cansız bütün varlıkları en ince ayrıntılarına kadar tanıtma, yazı veya sözle insan zihninde resim olarak şekillendirme” demektir. Tasvir, bir edebî tür olmadığı ve başlı başına kullanılmadığı hâlde, roman, hikâye gibi eserler ile masallarda geçen olayların, varlıkların anlatımında vazgeçilmez bir yoldur.
Tasviri yapan yazarın, anlatımı canlı, dili sade, üslûbu akıcı olmalı, olayları o çevreyi ve varlıkları abartmamalıdır. Tasvirleri güçlü ve gerçekçi olan yazarlara “usta” ve “ölümsüz” sıfatları verilir, böyle yazarların bilgi dağarcıkları zengin, görgüleri gelişmi, genel kültürleri zenginleşmiştir.
Tasvir yaparken, dikkat çekmeyen, gereksiz ayrıntılara girmemeli; önce genel daha sonra özel ayrıntılar tasvir edilmelidir. Tasvirde mantıkî sıralama yapılmalı kişi çevre ve madde tanımlanırken kullanılan sıfatlar, sıfat tamlamaları ve benzetmeler özenle seçilmeli, anatımda samimi bir ifâde kullanılmalıdır.
Tasvir çeşitleri içerisinde bulunan “bir insanın iç ve dış özelliklerini anlatan” anlatıma “portre” denir. Portre üç grupta incelenir:
Şiirsel (Manzum) Anlatım Biçimi
Tarih: 23 Aralık 2011 | Bölüm: Kompozisyon | Yorumlar: Yorum yok.
Bütün şiirlerde, bazen tiyatro, hikâye, destan ve masal türlerinde de kullanılabilen: hayat, duygu ue düşüncelerin, genellikle ölçülü ue kafiyeli biçimde anlatılmasına” manzum anlatım denir.
Bu anlatım tarzını çok iyi kullanabilmek için şâir ruhlu olmak gerekir. Günümüzde ancak şiirlerde masalları başlangıç ve bitiş bölümlerinde, bazen da tiyatro eserlerinde uygulanmaktadır.
Duygu, düşünce ve hayâllerin belli nazım türleriyle (genellikle) ölçülü ve kafiyeli olarak kulağa da hoş gelecek biçimde ifadesine manzum anlatım denir. Günümüzde, şiirlerde ve bazı tiyatro eserlerinde bu anlatım biçimi kullanılmaktadır. Diğerleriyle karşılaştırıldığında az olmakla birlikte manzum hikâyeler, masallar ve mektuplar da vardır.
Şiir insanı, düz yazıdan daha çok etkilemektedir. Çünkü ses tekrarları, kafiye ve redifler, devrik cümlelerde gizli anlamlar insana büyülü bir örgüyü çağrıştırmaktadır. Bu anlamda, düz yazıyı şiire yaklaştırarak “şiirsel sözler” ifade etmek de konuyu etkileyici kılacaktır.
Emredici Anlatım Biçimi
Tarih: 23 Aralık 2011 | Bölüm: Kompozisyon | Yorumlar: 2 Yorum var.
Bir konuda kesin düşünceleri olan insanların, karşısındakilere bir yaptırım gereği kararlı sözler söylemesidir. Kendisini makam, yaş veya düşünsel açıdan üstün gören kişilerin, başka insanlara iş görmeleri veya bir konuyu benimsemeleri için buyurucu sözler sarf ettikleri anlatım biçimidir. Yazar, olaylar üzerinde yetkin ve emredici bir kişilik yaratır. Bu kişi, olay ve durumları düzenlemek için insanlar üzerinde etki sahibi olur.
Emredici Anlatımın Genel Özellikleri:
1. Dil alıcıyı harekete geçirme işlevinde kullanılır.
2. Emir, telkin, öneri anlamı taşıyan ifadeler yer verilir.
3. Öğretici ve açıklayıcı yönleri vardır.
4. Cümlelerde fiiller hakimdir.
5. Uyulması beklenen bir üslubu vardır. (Zorlama anlamı vardır)
6. Sosyal hayatın düzenlenmesinde emredici anlatım kullanılır.
7. Trafik kuralları, bazı eşyaların kullanma kılavuzları, ilaçların kullanma kılavuzları emredici anlatıma örnek verilebilir.
Söyleşmeye Bağlı Anlatım
Tarih: 23 Aralık 2011 | Bölüm: Kompozisyon | Yorumlar: 1 Yorum var.
Bir konu üzerinde en az iki kişinin karşılıklı olarak konuşturulmasına denir. Bu anlatım, genellikle tiyatro eserleri ile roman, hikâye, röportaj, sohbet, açık oturum, mülakat gibi edebî türlerde uygulanır.
Yazar, sanki karşısındakiyle konuşuyormuş gibi olayları anlatmaktadır. Bazı yazı türlerinde, yazar röportaj yaptığı kişilerle olan konuşmalarını aynen yansıtmaktadır. En az iki kişinin diyalogunu içeren bu anlatım türüne, “söyleşmeye bağlı anlatım” denir.
Söyleşmeye Bağlı Anlatımla Oluşturulmuş Metinlerin Özellikleri
1. Jest ve mimikler anlatımın gücünü arttırır.
2. Sohbet, mülakat ve diyalog, monolog metinleri söyleşmeye bağlıdır.
3. Karşılıklı konuşmalar, bağlama ve konuşulan kişiye göre değişebilir.
4. Görme ve işitmeyle kurulan iletişim önemlidir.