1. Uyak (Kafiye)

– Uyak Nedir?

– Uyak Türleri

– Kafiye Örgüsü

– Redif

2. Ölçü (Vezin)

– Hece Ölçüsü

– Aruz Ölçüsü

– Serbest Ölçü

Uyak (Kafiye), mısra sonlarındaki yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları ve görevleri farklı kelimelerin, eklerin benzerliğine denir. Şiirde mısra sonlarındaki ses benzerlikleri “kafiye” (uyak) olarak adlandırılmaktadır. Kafiyeyi oluşturan eklerin ya da  kelimelerin; yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları ve görevleri farklı olmalıdır.

Değer Yönünden Kafiye

Kafiye tarih boyunca şiirin vazgeçilmez ahenk öğelerinden olmuştur. Ustaca kullanılmış kafiyeler şiire ahenk kattığı gibi bir metnin kolay ezberlenmesini sağlar. En azından uzun süre hatırlanmasına katkıda bulunur. Bundan başka bir duygu veya düşünceyi zihinlerde iz bırakacak şekilde vurgulamamıza yardım eder.

Türk milleti tarih boyunca kafiyeye düşkün olmuştur. “Azı karar, çoğu zarar. Adamı adam eyleyen paradır, parasız adamın yüzü karadır.” gibi yüzlerce atasözünde ve özdeyişlerde kafiye görebilirsiniz. Masalların “Az gittik, uz gittik dere tepe düz gittik, altı ay bir güz gittik.” gibi tekerlemelerinde; “Suya düşer ıslanmaz, yere düşer paslanmaz. İki yıldız, gözleri boynuz.” gibi bilmecelerde; Tahir ile Zühre, Dede Korkut Hikâyeleri gibi anonim eserlerde sıkça kafiye kullanılmıştır.

Kafiye konusu değer, diziliş ve anlayış yönünden olmak üzere üç bakış açısıyla incelenir:

Değer yönünden kafiyeyi yarım, tam, zengin ve cinaslı olmak üzere dörde ayırabiliriz. Tek ses benzerliği yarım, iki ses benzerliği tam, ikiden çok ses benzerliği ise zengin kafiyedir.