Fiilde Kip Nedir?
Tarih: 13 Eylül 2017 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 4 Yorum var.
Fiil çekiminde, “fiil + kip + şahıs” kuralı hareket noktamızdır. Peki bu kuraldaki kip nedir? Aslında buradaki kip, fiile zaman, haber, durum, tasarlama, bildirme veya dilek anlamı kazandırmaya yarayan bir ektir. Yani fiilin geçici olarak bir anlam yüklenmesini kipler sağlar. Bu kipler sayesinde fiilin hangi zamanda yapıldığını, eylemi gerçekleştirecek kişinin niyetini anlamak mümkündür.
Türkçede çekimli fiiller genellikle cümlede yüklem olarak görev alırlar. Yüklemler ise cümlede gerçekleşen işin ne zaman yapıldığını veya çeşitli anlam özelliklerini belirler. O hâlde nasıl ki İngilizcede “simple past tense” gibi bir zaman varsa, Türkçedeki de “geçmiş zaman” cümlelerini oluşturan işte bu kip ekleridir. Örneğin “Amerika’da Irma Kasırgası çok büyük yıkımlara neden olmuş.” cümlesinin yüklemi olan “olmuş” çekimli fiilinde, “-muş” kip eki kullanılmıştır. Bu kip eki, olayın geçmiş zamanda kaldığını ve başka birinden duyulduğunu ifade etmektedir.
Kip ekleri, eklendikleri fiile göre ses uyumuna girerler. Mesela görülen geçmiş zaman eki olan “-di“, geldiği kelimenin ses yapısına göre “-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü” şekline dönüşebilir. Bu eklerden yalnızca şimdiki zaman “-yor” ekinin başka bir şekli yoktur. Bunun için bu ek ünlü uyumlarını bozar. Ayrıca tüm kip ekleri, yeni bir kelime oluşturmadığından çekim eki olarak kabul edilir.