Edisyon Kritik Nedir?
Tarih: 16 Ağustos 2017 | Bölüm: Edebiyat | Yorumlar: 1 Yorum var.
Fransızca bir terim olan “edisyon kritik“, yazma eserlerin karşılaştırmalı olarak özgün hâlini tahmin etme arayışı için kullanılmaktadır. Türkçede “tenkitli basım” olarak da kullanılmaktadır. Oldukça akademik bir iştir ve dil bilimsel yetkinlik gerektirir. Orijinal baskısı bulunmayan eserlerin nüshaları üzerinde yapılan ayrıntılı bir çalışmadır. Bu nüshaların karşılaştırılıp, en doğru hâlinin bulunma çabasıdır.
Matbaanın icat edilmediği zamanlarda, döneme damgasını vurmuş olan bazı eserler muhtelif bölgelere veya kişilere gönderilmek için müstensihler tarafından elle çoğaltılırdı. Bu çoğaltma işlemi sırasında, eser orijinal hâlinden uzaklaşabilirdi. Müstensihler bilerek veya bilmeyeren kendi dil özelliklerini, eserlerin kopyasını çıkarırken yansıtırlardı. Yazım yanlışları, cümle kısaltmaları vs. gibi değişiklikler, eserin orijinalliğine gölge düşürürdü. Önemli eserler savaşlar sırasında kütüphanelerde yakılmış, bazen kaçırılmış, sahafların tozlu raflarında unutulmuş ve bir şekilde kaybolmuştur. Bu da edisyon kritik yaparak eserin en orijinal hâlini bulma çalışmalarını ortaya çıkarmıştır.
Belki o zaman fark edilmeyen bu küçük farklılıklar, üzerinden yüzyıllar geçtikten sonra bugünün akademisyenlerini üzerinde düşünmeye sevk etmiştir. Eserin orijinali bulunmadığı için, en doğru hâlini tahmin etme arayışı içine girilmektedir. Tüm nüshalar toplanır, bu nüshalar tek tek karşılaştırılır ve bir nüsha üzerinden hareket edilerek tüm nüshalara atıfta bulunulur, çeşitli dipnotlarda açıklamalarda bulunulur. İşte yapılan bu işleme edisyon kritik denilmektedir.