Daha önce cümlede ve kelimede vurgu nasıl olur, ilgili sayfalarımızda anlatmıştık. Cümlede vurgulanan öğe, kelime ve cümle düzeyinde vurgudan farklı bir konudur. Vurgu temel olarak, “Konuşma, okuma sırasında bir hece veya kelime üzerine diğerlerinden daha farklı olarak yapılan baskı, aksan” (TDK) şeklinde tanımlanmaktadır. Bu konuşma dilinde düşünceyi baskın göstermeyi ifade etmektedir. Bizim cümlede vurgulanan öğe olarak bahsettiğimiz şey ise, cümleyi kuran kişinin en çok önemsediği öğe veya kelimeleri ifade etmektedir.

Cümlede vurgulanan öğeyi bulmak için, öncelikle cümlenin öğeleri belirlenir. Türkçede cümlenin temel öğesi yüklemdir. Bu nedenle cümlenin vurgulanan öğesi, “yükleme en yakın olan” öğedir. Yani yüklem nerede ise, onun hemen yanında bulunan öğe, cümlenin en vurgulu öğesidir. Bu kolay kuralı örnek vererek ifade etmek gerekirse;

“Yarın büyük bir toplantı yapacağız.” cümlesinde –altı çizilerek gruplandırılmış kelimelere göre– öğe dizilişi, “Z.T. – B’siz. N. – Y.” şeklindedir. Bu cümle kurallı bir cümledir ve yüklemi sondadır. Yüklemi sonda olan cümlelerde vurgulanan öğe, yüklemden bir önce gelen öğedir. Yani “büyük bir toplantı” (belirtisiz nesne) bu cümlenin vurgulanan öğesidir. Başka bir örnek gösterecek olursak;

Cümleler çoğu zaman tek kelimelik öğelerden değil, bir araya gelmiş daha büyük kelime gruplarından oluşur. Kelime grupları birden çok kelimenin, cümle içinde tek işlevle kullanılacak şekilde bir araya gelmesiyle oluşurlar. Cümlede tek bir öge olarak işlev gördükleri gibi eklenme açısından da tek kelime gibi işlem görürler; yani kelime grubunu cümle içerisindeki başka öğelere bağlayan çekim ekleri grubun son öğesine getirilir: “üç odalı, küçücük, bahçeli bir ev-de, okul çıkışı-n-da gibi.”

Bir kelime grubu başka bir kelime grubu içerisinde de yer alabilir: “bu ders kitabının /dil bilgisi /bölümleri.”

Kelime grupları konusunda çok farklı sınıflandırmalar yapılmıştır. Bu kitabın amacı açısından kelime gruplarını tamlayan ilişkisi bulunan veya bulunmayan üzere kabaca iki gruba ayırmak yeterli olacaktır. Cümlede yan yana bulunan kelimelerin bir grup oluşturup oluşturmadığını anlamanın bir yolu cümledeki öge dizilişini değiştirmektir. Değiştirme sırasında birlikte hareket eden kelimeler bir grup oluşturuyor demektir:

“Bu ciltte /yararlanılan kaynaklar / kitabın sonunda / verilmiştir.“

Yukarıdaki cümlede üç kelime grubu vardır. Bu cümleyi öğelerinin yerini değiştirerek farklı biçimlerde söyleyebiliriz:

Yararlanılan kaynaklar bu ciltte kitabın sonunda verilmiştir.
Kitabın sonunda bu ciltte yararlanılan kaynaklar verilmiştir.
Bu ciltte kitabın sonunda yararlanılan kaynaklar verilmiştir.

Ergenlik dönemine giren bireylerin, toplum içerisindeki konumlarını fark etmeleri ve geleceklerini temellendirme anlayışını kazanmaları sonucunda, meslek seçimi de yapmaları beklenir. Günümüzde saygın bir mesleğe sahip olabilmek için birçok sınavdan geçmek zorunda olan gençler, eğitim sistemindeki yanlışlıkların da etkisiyle sürekli bir “gelecek kaygısı” taşıyorlar. Bu nedenle meslek seçiminin yapılması gereken kritik dönem de, bu kaygı ile geçiyor ve bireyler sağlıklı seçimler yapamadan kendilerini bir meslek alanında bulmuş oluyorlar.

Bireylerin meslek seçimi, belli bir süreç içerisinde gerçekleşir, yani meslek seçimi anlık bir karar değildir. Okul öncesi dönemde, çocuk çevresindeki büyüklerin bir iş sahibi olduğunu görür ve bazı mesleklere ilgi duymaya başlar. Ergenlik dönemine kadar ilgi duyduğu bir mesleği seçen bireyler, ergenlik döneminin sonlarına doğru ortaöğretimin bitmesiyle kararlarını vermek durumundadırlar. Bu karar verme aşamasının öncesinde kalan süreç içerisinde, bireyin seçeceği mesleği iyice araştırması ve gerekirse o meslekten bazı kişilerle görüşmeler yapması gibi belli araştırmalar, kişinin sağlıklı bir meslek seçimi yapmasını sağlayabilir.