Cümlede Vurgulanan Öğe / İfade Nasıl Bulunur?
Tarih: 30 Temmuz 2014 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 16 Yorum var.
Daha önce cümlede ve kelimede vurgu nasıl olur, ilgili sayfalarımızda anlatmıştık. Cümlede vurgulanan öğe, kelime ve cümle düzeyinde vurgudan farklı bir konudur. Vurgu temel olarak, “Konuşma, okuma sırasında bir hece veya kelime üzerine diğerlerinden daha farklı olarak yapılan baskı, aksan” (TDK) şeklinde tanımlanmaktadır. Bu konuşma dilinde düşünceyi baskın göstermeyi ifade etmektedir. Bizim cümlede vurgulanan öğe olarak bahsettiğimiz şey ise, cümleyi kuran kişinin en çok önemsediği öğe veya kelimeleri ifade etmektedir.
Cümlede vurgulanan öğeyi bulmak için, öncelikle cümlenin öğeleri belirlenir. Türkçede cümlenin temel öğesi yüklemdir. Bu nedenle cümlenin vurgulanan öğesi, “yükleme en yakın olan” öğedir. Yani yüklem nerede ise, onun hemen yanında bulunan öğe, cümlenin en vurgulu öğesidir. Bu kolay kuralı örnek vererek ifade etmek gerekirse;
“Yarın büyük bir toplantı yapacağız.” cümlesinde –altı çizilerek gruplandırılmış kelimelere göre– öğe dizilişi, “Z.T. – B’siz. N. – Y.” şeklindedir. Bu cümle kurallı bir cümledir ve yüklemi sondadır. Yüklemi sonda olan cümlelerde vurgulanan öğe, yüklemden bir önce gelen öğedir. Yani “büyük bir toplantı” (belirtisiz nesne) bu cümlenin vurgulanan öğesidir. Başka bir örnek gösterecek olursak;