Özne Nasıl Bulunur?
Tarih: 18 Eylül 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 5 Yorum var.
Özne nasıl bulunur, gerçek, gizli ve sözde özneyi cümlenin öğelerini bulurken hangi sorularla buluruz gibi soruların yanıtlarını bu yazıda bulabilirsiniz. Cümlenin öğelerinden özne, sık sık nesne ile karıştırılır. Ayrıca üç çeşit öznenin olması ve öznelerin bazen kelime gruplarından oluşması, öznenin bulunmasını zorlaştırabilir. Fakat küçük bir dikkatle cümlenin öğelerinden özneyi kolayca bulabiliriz.
Bir cümlenin öznesini bulmak için, öncelikle yüklemin bulunmuş olması gerekir. Çünkü yüklem, cümlenin temel öğesidir. Yüklemi bulduktan sonra yapılacak iş, “yüklemin ifade ettiği eylemi, hareketi, işi yapan kim veya kimlerdir?” sorusunun cevabını aramaktır. Cümlede özneyi bulduran iki soru vardır: “KİM?” ve “NE?”. Bu soruların gerçek, gizli veya sözde özneyi buldurabileceği akılda tutularak aşağıdaki örnek üzerinde inceleme yapalım:
“Deniz, bana her zamankinden daha tuzlu geldi.” cümlesinin öznesini bulmaya çalışalım. Öncelikle yüklemi belirliyoruz. “Yüklem nasıl bulunur?” konumuzda anlatılanların yardımıyla cümlenin yükleminin “geldi” çekimli fiili olduğunu anlıyoruz. Şimdi yükleme soruyoruz: “Tuzlu gelen, gelme işini yapan kim / ne?” Ve sorunun cevabının “deniz” olduğunu kolayca buluyoruz. O hâlde cümlenin öznesi “deniz” kelimesidir.
Nesne Nasıl Bulunur?
Tarih: 26 Ağustos 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 27 Yorum var.
Nesne nasıl bulunur, belirtili ve belirtisiz nesneyi cümlenin öğelerini bulurken hangi sorularla buluruz gibi soruların yanıtlarını bu yazıda bulabilirsiniz. Cümlenin öğelerinden nesne, sık sık özne ile karıştırılır. Özellikle belirtisiz nesne ile öznenin soruları aynı olunca, bazen cümle içerisinde bulmak zorlaşabilir. Hâlbuki küçük noktalara dikkat edilirse, belirtili ve belirtisiz nesneleri hem anlamlarından hem de dil bilgisel özelliklerinden anlamak hiç zor değildir.
Belirtili Nesne
Cümledeki nesneyi bulmak için, öncelikle tüm ögelerde olduğu gibi yüklemi bulmak gerekir. Yüklem bulunduktan sonra, belirtili nesneyi bulmak için yükleme “neyi, kimi” soruları yöneltilir. Bu soruların yanıtı, belirtili nesneyi verir. Örneğin, “Her akşam haberleri izlerim.” cümlesinde “neyi izlerim?” sorusunun cevabı olan “haberleri” kelimesi, belirtiyi nesnedir.
Örnekler: – Dün yapılan ihaleyi, en güçsüz aday kazandı.
– Sokakta köpeğimi gezdirdim.
– Ağaçtaki elmaları kim topladı?
– Bilgisayarımı tamirciye gönderdim.
– Kış temizliği için perdeleri makineye attım.
Ek Fiil Nedir? / Konu Anlatımı
Tarih: 4 Ağustos 2014 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 32 Yorum var.
7. sınıf Türkçe dersinde ek fiil nedir, ek fiilin çeşitleri, kullanımı, görevleri, örnekleri ve ek fiil çekimi ile ilgili konular bulunmaktadır. Konu anlatımı şeklinde hazırladığımız bu yazı ile ek fiilin ne olduğunu, nerelerde kullanıldığını, hangi görevler üstlendiğini, kaç çeşit olduğunu örnek cümlelerle göstermeye çalışacağız. Bu konu, isim ve fiil çekimi konularının bir dalıdır ve Türkçenin dil bilgisi konularından biridir. Dil bilgisi konularını anlamak birçok öğrenci için zor olsa da, bu yazıyı baştan sona okuyunca ek fiilin ne kadar basit bir tanımı ve işlevi olduğunu görebileceksiniz.
Öncelikle şunu hatırlamamız gerekir ki, cümlenin temel öğesi yüklemdir. Yüklemsiz cümle olamaz. Ve yüklemler, bildiğiniz üzere “isim” veya” fiil” köklerinden meydana gelirler. Bir isim veya fiil kökünün, yüklem olabilmesi için çekimlenmesi gerekmektedir. Çekimlenmek isimler için ayrı, fiiller için ayrıdır. Fiil çekiminde, “fiil kökü + kip + şahıs” formülü uygulanmaktadır. Örneğin “git-” fiili tek başına bir yargı ifade etmez; çünkü çekimlenmemiştir. Bu fiil köküne “-ti” görülen geçmiş zaman kip ekini ve “-m” birinci tekil şahıs ekini getirdiğimizde; “git-ti-m” şeklinde bir çekimli fiil meydana gelir. İşte bu işe fiil çekimi denilmektedir.
Fiiler kip ve şahıs eki alarak çekimlenirken, isimler “ek fiil” alarak çekimlenmektedir. Bilmemiz gereken ilk altın kural şudur: Ek fiilleri, yalnızca isim kökleri alabilir. Bir fiilin, ek fiile ihtiyacı yoktur; çünkü o tek başına bir iş, oluş veya hareket ifade eder ve “kip + şahıs” ekleriyle fiil çekimine girebilir. Fakat isimler kip ve şahıs ekleri alamazlar, sadece ek fiil eklerini alarak isim çekimine girebilirler. Örneğin “akıl” ismi bir cümlenin yüklemi olarak kullanılacaksa, ona bir ek fiil getirmemiz gerekmektedir. “En büyük sermayemiz akıldır.” cümlesinde görüldüğü üzere, “akıl” kelimesi “+dır” ek fiilini alarak isim çekimine girmiş ve yüklem olarak kullanılmıştır. İşte isimlerin yüklem olarak kullanılmasını sağlayan eklere, ek fiil denilmektedir.
Cümlede Vurgulanan Öğe / İfade Nasıl Bulunur?
Tarih: 30 Temmuz 2014 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 17 Yorum var.
Daha önce cümlede ve kelimede vurgu nasıl olur, ilgili sayfalarımızda anlatmıştık. Cümlede vurgulanan öğe, kelime ve cümle düzeyinde vurgudan farklı bir konudur. Vurgu temel olarak, “Konuşma, okuma sırasında bir hece veya kelime üzerine diğerlerinden daha farklı olarak yapılan baskı, aksan” (TDK) şeklinde tanımlanmaktadır. Bu konuşma dilinde düşünceyi baskın göstermeyi ifade etmektedir. Bizim cümlede vurgulanan öğe olarak bahsettiğimiz şey ise, cümleyi kuran kişinin en çok önemsediği öğe veya kelimeleri ifade etmektedir.
Cümlede vurgulanan öğeyi bulmak için, öncelikle cümlenin öğeleri belirlenir. Türkçede cümlenin temel öğesi yüklemdir. Bu nedenle cümlenin vurgulanan öğesi, “yükleme en yakın olan” öğedir. Yani yüklem nerede ise, onun hemen yanında bulunan öğe, cümlenin en vurgulu öğesidir. Bu kolay kuralı örnek vererek ifade etmek gerekirse;
“Yarın büyük bir toplantı yapacağız.” cümlesinde –altı çizilerek gruplandırılmış kelimelere göre– öğe dizilişi, “Z.T. – B’siz. N. – Y.” şeklindedir. Bu cümle kurallı bir cümledir ve yüklemi sondadır. Yüklemi sonda olan cümlelerde vurgulanan öğe, yüklemden bir önce gelen öğedir. Yani “büyük bir toplantı” (belirtisiz nesne) bu cümlenin vurgulanan öğesidir. Başka bir örnek gösterecek olursak;