Divanü Lügati’t Türk / Kaşgarlı Mahmut
Tarih: 23 Eylül 2015 | Bölüm: Divanü Lügatit Türk | Yorumlar: Yorum yok.
“Türk Dilleri Sözlüğü” diye çevirebileceğimiz Divanü Lûgat-it Türk hakkında bilgilerimiz, gözleme dayanan ve karşılaştırmalı dilcilik yöntemine uyan bir eser olduğu için, Türk kültür tarihi bakımından olduğu kadar, Türk dili tarihi bakımından da üstün değerde bir kaynak eser niteliğindedir. Kaşgarlı Mahmut‘un, eserini yazarken o devir Türk ülkelerini birer birer dolaşarak notlar almış ve doğrudan doğruya kendi derlediği dil malzemesine dayanmış olması, eserinin değerini bir kat daha arttırmıştır.
Divanü Lûgat-it Türk’ü, yalnızca bir “sözlük” olarak nitelemek, ona haksızlık etmek olacaktır. Çünkü bu eser, Türk lehçelerinin dil ve ses özelliklerini ortaya koyup, Türk tarihini aydınlatacak ayrıntılı bilgiler vermesinin yanında; bundan bin yıl önce yaşayan Karahanlı Türklerinin yaşantılarını, kültürel özelliklerini, gelenek-göreneklerini, yemek kültürlerini, oyunlarını, inanç yapılarını ve maddi / manevi “kültür” kavramı içerisinde düşünülebilecek tüm değerler hakkında az veya çok bilgiler sunmaktadır. Bu anlamda Divan, yazıldığı dönem için bile büyük bir hazineyken, günümüz için paha biçilmez bir bilgi pınarıdır.
Divanü Lûgat-it Türk on birinci yüzyıl Türkçesinin ses bilgisi ve biçim bilgisi özellikleriyle ilgili bilgileri, söz varlığının gücünü, inceliklerini yirmi birinci yüzyıla ulaştıran bir bilgi hazinesidir. Kaşgarlı Mahmut’un 1072 yılında yazmaya başlayıp 1074 yılında tamamladığı Türk dilinin anıtsal eseri Divanü Lûgat-it Türk, yalnızca bir sözlük değildir.
Divanü Lügatit Türk’ün Özellikleri
Tarih: 22 Eylül 2015 | Bölüm: Divanü Lügatit Türk | Yorumlar: 2 Yorum var.
Divanü Lügatit Türk hakkında bilgiler edineceğiniz; Divanı Lügatit Türk’ün özelliklerini, yazıldığı tarihi ve yazarı olan Kaşgarlı Mahmut ile ilgili ayrıntılı bilgi edinebileceğiniz bu yazımızda Karahanlı dönemi Türk edebiyatına ait olan muazzam eser tanıtılmaktadır. Bu eser Türk dili, kültürü ve tarihi açısından taşıdığı önem açısından edebiyatımızda tektir.
Aşağıda sıralanan bilgiler divan üzerinde en kapsamlı çalışmayı yapan Besim Atalay’ın “Divânü Lügât-it Türk” adlı eserinden ve Yavuz Tanyeri’nin “Türkmen Türkçesinin Divanü Lügat-it Türk’ün Söz Varlığı Açısından Karşılaştırılması” adlı yüksek lisans tezinden alınmıştır. Divanü Lügat-it Türk’ün ayrıntılı açıklamasına geçmeden önce, kısaca özelliklerini öncelikle sizlerle paylaşalım:
– Kaşgarlı Mahmut tarafından 1074 yılında yazılmış ve Bağdat halifesine sunulmuştur.
– Eser tam anlamıyla bir sözlüktür, Türkçe kelimelerin anlamları bulunmaktadır.
– Divan, Türkçenin gücünü göstermek ve Araplara Türkçe öğretmek amacıyla yazılmıştır.
– Eser, Karahanlı dönemine aittir ve Karahanlı Türkçesiyle yazılmıştır.
– Kaşgarlı Mahmut, bu eseri yazmak için dünyanın dört bir yanındaki Türk toplulukları gezmiştir.
– Ali Emiri tarafından tesadüfen bulunmuş ve üzerinde birçok çalışma yapılmıştır.
– Eserde ayrıca Türk kültürüne ve tarihine ait bilgiler de bulunmaktadır.
Edebi Akımlar
Tarih: 20 Temmuz 2014 | Bölüm: Edebi Akımlar | Yorumlar: Yorum yok.
Türk ve dünya edebiyatındaki edebi akımlar, özellikle şiirde etkili olmakla birlikte birçok sanat dalını etkisi altına almış bir düşünceden hareketle ortaya çıkmıştır. Genellikle sanatı, estetik algıları veya edebiyatın amacını kapsayan bu düşünceler, aynı düşünceyi benimseyen kişilerin bir hareketi hâline gelmiştir. Önceki oluşumlara bir tepki veya yeni bir çığır açma amacıyla bir araya gelen kişiler, bir edebiyat akımı başlatmışlar ve bazı akımlar binlerce sanatçıyı / edebiyatçıyı etkilemiştir.
Türk edebiyatında, Divan edebiyatı üzerinde etkili olmuş bazı fikir hareketlerinin devamı olarak beliren akımlardan sonra; Cumhuriyet döneminden sonra oluşan ve özellikle halk edebiyatı üzerinde etkili olan edebiyat hareketleri de yaşanmıştır. Dünya edebiyatında yaşanan gelişmeler ile Türk edebiyatındaki edebiyat hareketleri genellikle koşutluk / paralellik göstermektedir. Dünya edebiyatındaki akımlar, kısmen Türk edebiyatındaki akımlarda da etkisini hissettirmektedir.
Aşağıda Türk ve dünya edebiyatını etkileyen belli başlı edebiyat akımları listelenmiştir. Başlıklara dokunarak ilgili akımın özellikleri, temsilcileri ve geliştiği dönem hakkında bilgi edinebilirsiniz.
Beş Hececiler
Tarih: 20 Temmuz 2014 | Bölüm: Edebi Akımlar | Yorumlar: Yorum yok.
1917’den sonra genç şairler, şiirlerinde Türkçe ve hece ölçüsünün en güzel örneklerini vermişlerdir. Bir kaç yılı kapsayan çok kısa süre içinde ulaşılan bu başarıda, Cumhuriyet’in ilk yıllarında da şiir yazmayı sürdüren ve Beş Hececiler ya da Hecenin Beş Şairi olarak adlandırılan şairlerin etkisi büyüktür. Bir topluluk oluşturmayan, aynı özellikleri taşıdıkları için bu adla adlandırılan şairler “Halit Fahri (Ozansoy) (1891-1971), Enis Behiç (Koryürek) (1892-1949), Orhan Seyfi (Orhon) (1890-1972), Yusuf Ziya (Ortaç) (1895-1967) ve Faruk Nafiz (Çamlıbel) (1898-1973)“dir.
Balkan Savaşı’ndan başlayarak Birinci Dünya Savaşı yılları Türkçe ve hece ölçüsüyle şiir yazma eğilimini güçlendirmiş, Beş Hececi şairlerin kimileri ulusal duyguları kamçılayan şiirler yazarken kimileri de Anadolu’ya yönelmişlerdir. Bu yönelmede genel olarak Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında başlayan Anadolu edebiyatının etkisinden söz edilebilir. Bu şairler arasında değişik yanlarıyla dikkati çekenler Faruk Nafiz ve Enis Behiç’tir.
Birinci Dünya Savaşı yıllarında adını duyuran Faruk Nafiz aruzdan heceye kolayca geçen şairlendendir. 1915’te yayımlanan ilk şiir kitabı Şarkın Sultanları’nda toplanan şiirleri aruz ölçüsüyle yazılmış olmakla birlikte bir yıl sonra yayımladığı Dinle Neyden’deki bütün şiirleri hece ölçüsüyledir. İki ölçüyü de başarılı olarak kullanan şairin hece ölçüsüne bağlılığı sürekli olmamış, şiirde müziğe önem verişi onu zaman zaman aruz ölçüsüne döndürmüştür. Lirizmin ağır bastığı şiirlerinde aşkla birlikte değişik temalar işlemiş Anadolu’ya olan sevgisini dile getirmiştir. Konuşulan Türkçenin bütün özelliklerinin egemen olduğu şiirlerinde seçtiği temaya uygun bir söyleyiş göze çarpar. Han Duvarları adlı şiiri Anadolu’yu en güzel yansıtan şiirlerden biridir.