Hâl Ekleri Nelerdir?
Tarih: 11 Ekim 2014 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 224 Yorum var.
4, 5 ve 6. sınıflar için ismin hâl ekleri nelerdir, hal eklerinin tanımı ve örnek kelimeler hakkında hazırlamış olduğumuz bu konu anlatımından yararlanarak ismin hâllerini kısa yoldan öğrenip, kolayca kavrayabilirsiniz. Çekim ekleri grubuna dahil olan “isim hâl ekleri“, diğer bir adıyla “ad durum ekleri” olarak da bilinir.
İsimlerin cümle içerisinde yüklenecekleri görev ve anlamları belirleyen hâl ekleri, daha ayrıntılı bir ifade ile “Türkçede ismin hâlleri; sözcükleri belirtme (yükleme), yönelme, bulunma ve ayrılma açısından tanımlayan, sözcüğün yalın hâli ile hâl eki almış durumlarından her biridir. “ olarak tanımlanabilir. Tanımdan anlaşılacağı üzere ismin hâlleri, cümlede ismin görev ve anlamlarını ifade eder.
Örnek: “Ev” kelimesi tek başına “yalın hâlde” bulunur. Fakat aşağıda sıralayacağımız ismin hâllerinden “-da/-de” bulunma hâl ekini aldığında, “evde” şeklinde kullanılır ve ismin “bulunma hâlini” temsil eder.
Yapım Eki Nedir?
Tarih: 9 Ekim 2014 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 62 Yorum var.
6. sınıf Türkçe konu anlatımı içerisinde bulunan yapım eklerini yapım eki nedir ve tanımı, daha sonra yapım eklerine örnek kelimeler vererek anlatmaya başlayacağız. Yapım eklerinin türlerini ve çekim eklerinden farklarını bulacağınız bu yazımız, size bu dil bilgisi konusunu en kolay yoldan öğretmeyi amaçlamaktadır.
Yapım eki, “isim veya fiil kök ve gövdelerine gelerek, onlardan anlamları farklı yeni kelimeler oluşturan ekler” olmakla birlikte, eklendiği kelimelerin türünü de (isim, fiil) değiştirebilmektedir. O hâlde diyebiliriz ki yapım ekleri kelimeleri anlam ve/veya görev açısından değiştirebilen ve ortaya yeni kelimeler çıkaran eklerdir. Bu ekleri alan kelimelere “türemiş kelime” veya “gövde” denmektedir.
Bir isim kökü olan “baş” kelimesine gelen “+lık” eki, yepyeni bir anlamı karşılayan “başlık” kelimesini meydana getirmiştir. O hâlde “+lık” ekinin görevi, yeni kelime yapmaktır. İşte buradan anlayacağımız üzere yeni kelime “YAPan” bu eki, yapım eki olarak kabul etmemiz gerekir. Aynı şekilde “boz-” fiil köküne gelen “-gun” eki, yepyeni bir anlamı karşılayan “bozgun” kelimesini meydana getirdiği için, bu eki yapım eki olarak kabul ediyoruz.
Eş Sesli Kelimeler
Tarih: 20 Ağustos 2014 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 96 Yorum var.
Sesteş sözcükler olarak bildiğimiz eş sesli kelimeler, sözcükte anlam konu anlatımı içerisinde özellikle 5. sınıf öğrencileri tarafından karıştırılan bir konudur. Eş anlamlı ve zıt anlamlı kelimeler gibi anlaşılması ve örneklenmesi gayet kolay olan bu konuyu, aşağıda sunacağımız listemiz ve örnek cümlelerimizle kolayca kavrayacağınızı düşünüyoruz. Eş sesli sözcükler “yazılışları aynı; fakat anlamları birbirinden farklı kelimeler” şeklinde basit bir tanım yapmak mümkündür. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere sesteş sözcükler, birebir aynı yazılışa sahip oldukları hâlde Türkçenin gücünü gösterecek şekilde birden fazla anlama gelen kelimeleri kapsamaktadır.
Eş sesli kelimeler için en güzel örneklerimizden biri “yüz” sözcüğüdür. Bu sözcüğün TDK sözlüğünde tanımlanmış yaklaşık 20 tane karşılığı bulunmaktadır. Bu anlamları üç grup altında toplamamız mümkündür. Bunlardan birincisi “sima, çehre” anlamına gelen yüz sözcüğüdür. İkinci anlam “el ve bacak hareketleriyle su yüzeyinde kalma veya ilerleme” olarak açıklayabileceğimiz yüzmek anlamıdır. Üçüncü anlam ise, sayı olarak “100’ün yazıdaki karşılığı“dır. Bu üç anlam da “yüz” sözcüğü ile ifade edildiği için, bu kelime sesteş bir kelimedir diyebiliriz. Bu kelimeyi üç farklı cümlede kullanalım:
– Yüzünde kocaman bir sivilce çıkmıştı.
– Vücuttaki tüm kasları çalıştıran en güzel spor yüzmedir.
– Çobanın dağın eteklerine yayılmış tam yüz tane koyunu vardı.
Yukarıdaki üç cümlede de “yüz” sözcüğü kullanılmış; fakat hepsi farklı bir anlamı karşılamıştır. İşte sorularda sıkça karşımıza çıkan böyle cümlelerde “yüz” gibi kelimelerin eş sesli olduklarını, yazılışları aynı olduğu hâlde farklı anlamları karşıladıklarını söyleyebiliriz. Bu konuda dikkat edeceğimiz bir husus, yazılışları aynı olmadığı hâlde bazı sözcükleri eş sesli gibi düşünerek yaptığımız yanlıştır. Örneğin “hâlâ” sözcüğü ile “hala” sözcüğü sesteş değildir; çünkü iki kelimeden birinde kullanılan a harfi farklıdır.
Zıt Anlamlı Kelimeler
Tarih: 17 Ağustos 2014 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 21 Yorum var.
Sözcükte anlamın temel konu anlatımlarından biri olan zıt anlamlı kelimeleri, göstereceğimiz örneklerle kolayca anlayabileceksiniz. Zıt anlamlı kelimeleri, genel anlamda “eş anlamlı kelimelerin tam tersi” olarak düşünmek doğru olabilir. Nasıl ki eş anlamlı kelimeler, aynı anlamı karşılayan yazılışları farklı birden fazla kelime olarak ifade ediliyorsa; zıt anlamlı kelimeler de birbirinin tam tersi iki anlamı ifade eden kelimelerdir. Daha kapsamlı, ayrıntılı bir tanım yapacak olursak; “aralarında ters çıkarım ilişkisi bulunan, yazılışları birbirinden farklı anlamları ise birbirinin tam tersi olan iki farklı kelimeye” zıt anlamlı kelimeler denir.
“Siyah” ve “beyaz” sözcükleri birbirinin zıt anlamlısıdır; çünkü ifade ettikleri anlam birbirinin tam tersidir. Çalışkan denildiğimizde zihnimizde “bir iş, meslek veya sorumluluk konusunda çalışma azmi yüksek olan” anlamı gelir. Bu anlamın tam tersini karşılayan sözcük “tembel” sözcüğüdür. İşte “çalışkan” ve “tembel” sözcükleri zıt anlamlıdır diyebiliriz. Her sözcüğün zıt anlamlısı yoktur. Örneğin “deniz” kelimesinin zıt anlamlısı olarak “göl, okyanus, nehir” gibi kelimeler aklımıza gelmemelidir. Çünkü bir kelimenin zıt anlamlısı olabilmesi için, onun bir özellik veya nitelik bildirmesi gerekmektedir.
Öğrencilerin sıklıkla karıştırdıkları bir konu ise, “zıt anlam” ile “olumsuz anlam” farkıdır. Bu durum, yalnızca fiillerde karşımıza çıkar. “İnmek – çıkmak” gibi bazı fiillerin gayet tabii zıt anlamlısı vardır. Fakat “beklemek” fiilinin zıt anlamına “beklememek” demek doğru olmaz. Çünkü “beklememek” bu fiilin zıttı değil, olumsuzudur. Bu farka dikkat etmek gerekir. Olumsuzluk eki olan “-ma/-me” ile yapılan fiiller zıtlık ifade etmezler. Bu bilgi, sıkça sorularda karşımıza gelmektedir.
Aşağıda zıt anlamlı sözcüklerin listesi tablo şeklinde gösterilmiştir. Bu tablodan yararlanarak zıt anlamlı kelime örnekleri derleyebilirsiniz.