Çekimli Fiil Nedir?
Tarih: 16 Kasım 2014 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 78 Yorum var.
Türkçe dersi 7. sınıf konu anlatımı içerisinde çekimli fiil nedir, fiil çekimi, kip ekleri, çekimli fiiller örnekleri gibi konular gerçekten büyük bir yer kaplamaktadır. 7. sınıfın Türkçe müfredatının dil bilgisi kazanımları, büyük oranda fiiller üzerinde yoğunlaştığı için bu konuyu iyi kavramak gerekir. Çekimli fiiller, cümlelerin temel taşıdır; çünkü cümleler yargı bildirmek zorundadır ve fiil cümlelerinin yargı bildirebilmesi için mutlaka çekimlenmiş bir fiile ihtiyaçları vardır.
Çekimli fiili; “kip ve şahıs eki almış fiil” olarak tanımlamak mümkündür. Daha ayrıntılı bir tanımla, “bir fiilin, yargı bildirmek amacıyla zaman / dilek kiplerinden birini alıp, bir şahsı gösterebildiği fiiller” olarak tanım yapabiliriz. İki tanımada da ortak olan, fiilin “kip + şahıs” eklerini almasıdır. Kip ekleri, “-yor, -du, -ecek, -miş, -ar” gibi zaman ifade eden veya “-meli, -se, -e” gibi dilek anlamı ifade eden eklerdir. Şahıs ekleri ise, “yaptı-m, gördü-nüz, geliyor-lar” gibi kelimelerde görülen “-m, -nüz, -lar” gibi işi kimin yaptığını belirten eklerdir.
Eğer bir fiil, yukarıda gösterdiğimiz kip ve şahıs eklerinden herhangi birini almışsa, buna “çekimli fiil” diyoruz. Kip ve şahıs eklerini almayan fiiller, kök / gövde durumundadır ve bunlara “mastar” denilir. Örneğin “görmek, yürümek, çalışmak, sezmek, bakışmak, yazmak, gelmek” gibi fiiller, henüz kip ve şahıs eklerini almadıkları için mastar hâlindedir. Şimdi bu kelimelere kip ve şahıs ekleri getirerek, onları fiil çekimine sokalım ve sonucunda çekimli fiiller elde edelim:
İsim-Fiil Nedir?
Tarih: 10 Kasım 2014 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 10 Yorum var.
Türkçe dersi 8. sınıf konu anlatımı içerisindeki isim-fiil nedir, ekleri nelerdir, isim-fiil cümle örnekleri hakkında bilgi alabileceğiniz bu yazımız sayesinde, fiilimsilerin bir kolu olan isim-fiilleri kolayca kavrayabileceksiniz. İsim-fiiller, fiilimsilerin tamamı gibi “fiil” kök veya gövdelerinden belirli ekleri alarak türeyen kelimelerdir. Bu kelimeler cümlede “isim” görevi ile kullanılır. “Mastar” olarak da bilinen isim-fiiller, fiilimsilerin üç grubundan bir tanesini oluşturur. İsim-fiiller fiil kök veya gövdelerine getirilen “-ma, -ış, -mak” ekleriyle oluşturulur.
İsim-fiil eklerini “ma(y)ışmak” şeklinde kodlayarak ezberlemeniz mümkündür. Bu üç ek, fiillerin cümlede isim olarak kullanmalarını sağlar. Örneğin, “bak-” fiil köküne gelen “-ış” eki bu kelimeyi “bakış” ismine dönüştürür. “Yaz-” ve “oku-” fiil köklerine gelen “-ma” eki, “Türkiye’de okuma yazma oranı yükseliyor.” cümlesinde görüldüğü üzere “okuma” ve “yazma” isim-fiillerini meydana getirmiştir. Bu ekler, geldikleri kelimelerin ses özelliklerine göre farklı şekillerde kullanılabilir. Örneğin “gör-” fiiline gelecek isim-fiili eki “-me” hâlinde olmalıdır. O hâlde kullanılan tüm isim-fiil eklerini “-ma, -me, -ış, -iş, -uş, -üş, -mak, -mek” olarak sıralamak mümkündür. İsim-fiil eklerinin bunlardan başka şekilleri yoktur.
Örnek: Balık tutmak insanı en çok dinlendiren spordur.
Öğrendiklerimizin çoğunu görme yolu ile yaparız.
Bu resimdeki yazıyı bir bakışta görmeye çalışın.
Bu evi dipten bucağa temizlememiz gerekiyor.
Artık köye gidiş gelişimiz yok.
Bu konuyu her yönüyle düşünmek gerek.
İyelik Eki Nedir?
Tarih: 27 Ekim 2014 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 85 Yorum var.
Türkçe dersi 6. sınıf konu anlatımı içerisinde bulunan iyelik eki nedir, iyelik ekleri örnekleri, iyelik eki alan sözcükler üzerine hazırlamış olduğumuz bu yazı, bu koyu en kısa ve kolay yoldan öğrenmenize yardımcı olacaktır. Çekim ekleri grubuna dahil olan iyelik eklerinin isminden hareketle, onun “sahiplik” bildirdiğini söylemek mümkündür. Çünkü Eski Türkçede “iye”, sahip anlamına gelmektedir. O hâlde iyelik eklerinin kelimeye eklenme amacı, eklendiği varlığın / kavramın kime veya neye ait olduğunu ifade etmektir.
İyelik ekini daha anlaşılır biçimde tanımlayacak olursak; “İsim veya isim soylu sözcüklere gelerek, onların kime veya neye ait olduklarını gösteren eklere iyelik ekleri denir.” biçiminde ifade edebiliriz. Adından anlaşıldığı üzere iyelik ekleri sahip olunma anlamı ifade eder ve bunun için bir diğer adıyla “sahiplik ekleri” olarak da bilinir. Örneğin, “kalemim” sözcüğünde kalemin bana ait olduğunu gösteren “+im” eki, iyelik ekidir. Eğer bu kalemin başka bir kişiye ait olduğunu belirtmek istersek, Türkçedeki altı iyelik ekinden birini isim veya isim soylu sözcüğe eklememiz gerekir.
İyelik ekleri, Türkçedeki belli başlı altı şahsa göre çekimlenir. Ben, sen, o, biz, siz, onlar şahıslarının sahip oldukları bir varlık veya kavramı göstermek için, aşağıda sıralanan ekler getirilir. Bu eklerin adlandırılışı, tekiller ve çoğullar için ikiye ayrılmıştır. 1-2-3. tekil şahıslar ve 1-2-3. çoğul şahıslar olmak üzere iki grupta toplanan iyelik eklerini şu şekilde gösterebiliriz:
Kök Nedir? (İsim ve Fiil Kökü)
Tarih: 15 Ekim 2014 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 31 Yorum var.
Türkçe kelimede kök nedir, isim ve fiil kökü örnekleri nelerdir gibi sorularınıza bu yazımızda cevap bulabileceksiniz. Bir kelimenin kökü, genel olarak şöyle tanımlanabilir: “Kelimenin ekleri atıldıktan sonra, geriye kalan anlamlı en küçük parçaya verilen isim.” Bu tanımdan anlaşılacağı üzere, kök kelimenin en küçük anlamlı parçasıdır. Bununla birlikte kelimenin bütünüyle arasında anlam ilişkisi bulunması gerekmektedir. O hâlde tanımımızı geliştirerek, dil bilgisindeki “kök” kavramını şu şekilde ifade edebiliriz: “Kelimenin isim veya fiil yönüne paralel, genel anlamıyla ilişkili olan ve içerisindeki tüm ekler atıldıktan sonra geriye kalan anlamlı en küçük parçaya kök denir.”
Kökler, yapım ve çekim eklerinin tamamı çıkarıldıktan sonra bulunabilir. Bazen yanlışlıkla kelimenin kökü, bir ek gibi ayrılabilecek şekilde görülebilir. Bunlara dikkat etmeli ve kelimeyi ekine – köküne ayırırken dikkatli olmalıyız. Bir kelimenin kökünü bulmak için, almış olduğu ekleri tek tek tespit etmeliyiz ki geriye kalan kısma kök diyebilelim. Aşağıda kelimelerim ekine – köküne ayrılırken nasıl bir yol izlendiğini dikkatle inceleyiniz: