Cümlede anlamı oluşturan en önemli birim sözcüktür. Bu nedenle cümlede kullanılacak her sözcük titizlikle seçilmelidir. Doğru kullanılmalıdır. Cümledeki her sözcüğün anlatıma katkıda bulunması gerekir. Çünkü cümlede güzel ve etkili anlatım ancak sözcüklerle yapılabilir. Gereksiz sözcükler, anlamca karıştırılan sözcükler, yanlış  yapılandırılmış sözcükler… anlatımdaki açıklığı yok eder.

Türkçe, kurallı ve oldukça kararlı bir dildir. Bunun için sözcüklerin ve cümlelerin oluşturulma biçimleri üzerinde tutarlı bir sistem göze çarpmaktadır. İşte anlatılmak istenenler, bu kararlı yapıya uygun olarak dile getirilmeli ve Türkçenin dil bilgisi kuralları dikkate alınmalıdır. Dil bilgisi özelliklerine uygun olmayan, eklerin ve sözcük çekimlerinin yanlış yapılandırıldığı durumlarda “anlatım bozukluğu” ortaya çıkmaktadır.

Fazlalık, genellikle eş anlamlı kelimelerin bir arada kullanılmasından kaynaklanır:

» Yarı karanlık, loş bir yerde oturdular.
» Henüz sınava daha var.
» Size bir örnek daha vereyim meselâ.
» İptal edilen sınav yinelenecek ve tekrarlanacak.
» Hayat bir yaşam mücadelesidir.
» Problemi çözebilecek alternatif seçenekler sunulabilir aslında.
» Çocukların eğitim ve terbiyesiyle ilgilenmeliyiz.
» Eğer merak etmezseniz anlatmayayım.
» Yaklaşık iki yıla yakın bir zamandır Konya’da oturuyorlar.
» Sorunlarımızı çözmeden meselelerimizi halledemeyiz. İşte bütün problemimiz bu!.

Kısaltmalardan sonra, kısaltmaya dahil kelimenin tekrar söylenmesi fazlalıktır: ÖSS sınavı (Öğrenci Seçme Sınavı sınavı), ÖSYM merkezi (Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi merkezi), GAP projesi (Güneydoğu Anadolu Projesi projesi), TBMM meclisi (Türkiye Büyük Millet Meclisi meclisi), ÜNTV televizyonu (Üniversite Televizyonu televizyonu) gibi.

Her cümle belli bir düşünceyi, duyguyu aktarmak için kurulur. Bu cümlenin, ifade edeceği anlamı açık ve anlaşılır bir biçimde ortaya koyması gerekir. Ayrıca mümkün olduğunca gereksiz unsurlardan arındırılmış olmalıdır bu cümle. İşte bu özelliği göstermeyen cümleler, anlatım bakımından bozuktur.

Bu konu sadece anlamla ilgili olmayıp dilbilgisi ile de ilgili özellikler de gösterdiğinden, daha önceki konuların, özellikle cümle öğelerinin çok iyi bilinmesi gerekir.

Bu alanda sorulan sorular değişik özellikler gösterir. Bazen bir cümle verilir ve “Bu cümledeki anlatım bozukluğu nasıl giderilir?” diye sorulur, bazen de “Aşağıdakilerden hangisinde anlatım bozukluğu vardır?” şeklinde sorulur.

Anlatım bozukluklarını anlama ve yapıya dayalı bozukluklar olmak üzere iki grupta toplayabiliriz:

1. Anlama dayalı bozukluklar:

Bu bozuklukları birkaç bölüme ayırarak inceleyebiliriz.

* Gereksiz sözcük kullanılması
* Cümlede belirsizlik bulunması
* Birbiriyle çelişen ifadelerin bulunması
* Sözcüğün anlamca cümleye uymaması
* Sözcüklerin yanlış eyleme bağlanması
* Mantık hatasının olması
* Deyimin yanlış anlamda kullanılması
* Sözcüğün yanlış yerde kullanılması
* Bazen de bu belirsizlik noktalama işaretleriyle giderilir.

Örneğin; “Yaşlı adamın yüzüne dalgın dalgın baktı.” cümlesinde “dalgın dalgın” bakanın “yaşlı” olduğunu belirtmek için, “yaşlı” dan sonra virgül gelmelidir. Aksi takdirde “yaşlı” sözü adam isminin sıfatı olacaktır.

ANLAM BAKIMINDAN

ANLATIM BOZUKLUKLARI

1) Gereksiz Sözcük Kullanma:

Bir cümlede anlamları aynı olan veya anlamca biri diğerini içeren sözcüklerin birlikte kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar. Dile özen göstermek yalnızca yazarların görevi değil hepimizin görevi olmalıdır. Sözcükleri cümle içinde gereksiz kullanımı anlatımın gücünü azalttığı gibi dile özen göstermenin de belirtisidir.

* Kulağıma eğilerek alçak sesle bir şeyler fısıldadı.
* Bu yol yaya yürümekle bitecek gibi değil.
* Onlar da beş yıldır karşılıklı mektuplaşıyorlar.
* Geçmişteki hatıralardan bir şikayetim yok
* Ülkemizin sorunları bitmiyor ,tükenmiyor
* O günleri daha henüz dün gibi hatırlıyorum
* Bu gece ısı sıfırın altında eksi beş derece olacak.
* Gülmesinin nedeni bugün iyi bir haber almasındandır.
* Onunla ilk tanışmamızı unutamam.
* Dün gece uyurken gördüğü rüyayı anlattı.
* Sanki dalgasız bir deniz gibiydi yüzü.
* Sana söyleyeceğim bu gizli sırlarımı kimseye söyleme.
* Yaptıklarını kendi ağzıyla itiraf etti.
* Havada beyaz kar taneleri uçuşuyor.