- Çokbilgi.com - https://www.cokbilgi.com -

Türkçede Kavramlaştırma

türkçede kavramlaştırmaKimi Avrupalı araştırmacılara göre “imge dili” (Aksan, 2004: 57) olarak tanımlanan Türkçe, soyut kavramları somutlaştırarak bir gösterene bağlama yönünden oldukça güçlü bir dildir. Türk ulusunun dil yaratma becerisi, en soyut kavramları bile içselleştirilirken doğadaki somut varlıklardan yararlanmasını sağlamıştır.

Türkçede deyim aktarmaları ile bir sözcük, gösterdiği varlığın niteliklerine benzeyen başka kavramları karşılamak için kullanılabilmektedir. Örneğin onarım işlerinde kullanılan bir araç olan “kargaburnu”, biçim olarak bir karganın burnu gibi ince uzun olması ve dar alanlarda iş yapabilme olanağı sağlaması gibi özellikleri nedeniyle bu adla anılmıştır. Yine “sümüklüböcek” sözcüğü, Türkçenin kavramlaştırma gücüne örnektir.

Türk dilinin kavramlaştırma gücü nedeniyle Türkçe, kavramlar açısından çok zengindir. Türkçedeki renk adları ve akrabalık adları, dünya dilleriyle karşılaştırıldığında Türkçenin söz varlığındaki kavramların ne denli çok olduğu görülmektedir. Şöyle ki, sadece “mavi” rengine ait “gök mavisi, buz mavisi, deniz mavisi, koyu mavi, turkuaz mavisi, gece mavisi” gibi birçok adlandırma bulunmaktadır. Ayrıca renk adları, doğadaki somut nesne veya durumları yansıtmaktadır. Örneğin “yeşil” sözcüğü, Eski Türkçede “diri, parlak” anlamına gelen “yaş” sözcüğünden türetilmiştir. Hint – Avrupa dillerinde ise “yeşil, mavi, gri, sarı” sözcüklerinin tamamı, yine “parlamak” anlamına gelen “ğhel” sözcüğünden türetilmiştir. Bu durum, bazı dilcilerin Hint – Avrupa kavimlerinin atalarının renk körü olup olmadıkları konusunda şüpheye düşmelerine neden olmuştur (Aksan, 2004: 149). roman özetleri



Renk adları gibi akrabalık adları da Türkçenin kavram zenginliğini yansıtmaktadır. Türkçede “anneanne, babaanne” olarak karşılanan kavramlar, Fransızcada yalnızca “grand-mère” sözcüğüyle karşılanmaktadır. Türkçede “dayı” ve “amca” sözcükleri, Almancada sadece “uncle” sözcüğüyle karşılanmaktadır. Türkçede “yenge”, “hala” ve “teyze” adları ayrı ayrı kavramları karşılıyorken, İngilizcede bu üç kavram “aunt” adıyla karşılanmaktadır. Kaldı ki, Türkçedeki “baldız, görümce, elti, kayın, enişte” gibi akrabalık adlarının çoğu, birçok Batı dilinde aynı sözcük öbekleriyle ifade edilmektedir.

Yavuz TANYERİ

Söz Varlığısayfasına dön! «|