Sıfat tamlamaları, bir sıfat ile bir ismin bir araya gelerek oluşturmuş oldukları bir kelime grubudur. Tıpkı isim tamlamaları gibi, sıfat tamlamaları da en az iki kelimeden oluşmaktadır. Bu kelimelerden birinin mutlaka sıfat, diğerinin ise isim olması gerekmektedir. Zaten sıfatlar, isimlere bağımlı kelimelerdir. Yani isimler olmadan, sıfatlar yaşayamaz. Bunun için sıfatın olduğu yerde mutlaka bir isim vardır. Bu da demektir ki, sıfatın olduğu her yerde mutlaka bir sıfat tamlaması vardır.
“Kırmızı araba” tamlamasında, araba ismini niteleyen kırmızı sıfatı, onun özelliğini göstermiştir. Bunun için bu kelime grubu bir sıfat tamlamasıdır. Sıfat tamlamalarında isme “nasıl” veya “hangi” sorularını sorabiliriz. “Küçük çocuk” örneğine bakarsak, “Nasıl çocuk?” sorusunu sorduğumuzda “küçük” sıfatını bulabiliriz. Aynı şekilde “bu ev” tamlamasında “Hangi ev?” sorusunu sorduğumuzda “bu” sıfatını bulabiliriz. İsim tamlamalarında ise “Ne?” sorusu sorulmaktadır. İşte sıfat tamlaması ise isim tamlamalarının farkı böyle anlaşılabilir.
Bütün sıfat türleriyle sıfat tamlaması kurulabilir. “Bir kaşık” (sayı sıfatı), “şu apartman” (işaret sıfatı), “akıllı öğrenci” (niteleme sıfatı), “bazı insanlar” (belgisiz sıfat), “hangi kalem” (soru sıfatı)… Bu örneklerde görüldüğü üzere sıfat tamlaması için herhangi bir sıfat yeterlidir.
NOT: Bir ismin birden fazla sıfatı olabildiği gibi, bir sıfat birden fazla ismi niteleyebilir. Ayrıca sıfat tamlamalarının arasına bazen başka kelimeler girebilir.
Örnek: şişman ve sevimli kedi, güneşli ve sıcak hava, sakin ve olgun bir insan… (birden fazla sıfat)
uzun yollar ve düşünceler, güzel bir çalışma ve proje… (birden fazla isim)
Sıfat tamlamasının türü yoktur. Yani isim tamlamaları gibi “belirtili sıfat tamlaması” veya “belirtisiz sıfat tamlaması” gibi sınıflandırmalar yapılamaz. Sıfat tamlaması tek çeşittir. Tıpkı isim tamlamalarında olduğu gibi birinci kelime olan sıfata “tamlayan”; ikinci kelime olan isme ise “tamlanan” denilmektedir.
Örnek: mavi (tamlayan) gökler (tamlanan), çürük (tamlayan) elma (tamlanan)
UYARI: Sıfat tamlamaları, isim tamlamaları gibi iyelik veya ilgi eki almaz. Bu yönüyle sıfat tamlamarıyla isim tamlamaları birbirinden ayrılabilir.
Örnek: ceviz kabuğu (isim tamlaması), yeşil ceviz (sıfat tamlaması)
NOT: Takısız isim tamlamarıyla sıfat tamlamalarının birbirine karıştırılması, her zaman tartışma konusu olmuştur. Hâlbuki ayrımı nettir: Bir şeyin neden yapıldığını belirten bir kelime ile kurulan bir tamlama varsa, bu takısız isim tamlaması olarak adlandırılır. Fakat onun rengini, şeklini vs. niteleyen veya belirten bir kelime (sıfat) varsa, bu sıfat tamlaması kabul edilir.
Örnek: altın yüzük (takısız), tükenmez kalem (sıfat), cam kâse (takısız), şeffaf dosya (sıfat)…
Orkun KUTLU
