Ses Türemeleri / Ünlü – Ünsüz Türemesi
Kelimenin aslında mevcut olmayan bir sesin ortaya çıkmasıdır. Türeyen sesin ünlü veya ünsüz oluşuna göre ünlü türemesi ve ünsüz türemesi olmak üzere iki grupta incelenebilir.
Ünlü Türemesi: Kelimenin aslında mevcut olmayan bir ünlünün çeşitli nedenlerle ortaya çıkmasıdır. Genellikle yabancı kökenli kelimelerde görülür; Türkçe kelimelerde seyrek rastlanır. Söz başında veya söz içinde ortaya çıkabilir. Ölçünlü Türkçede söz sonunda ünlü türemesine rastlanmaz.
Ön türeme (protez): Söz başında bir ünlünün ortaya çıkmasıdır. Yabancı kökenli kelimelerin başında çift ünsüz bulunuyorsa kelime başında bir ünlü türer: station>istasyon, scala>iskele, scarta>ıskarta vb. Ağızlarda /r/ ve /l/ ünsüzleriyle başlayan yabancı kökenli kelimelerin ön sesinde ünlü türemesi görülebilir: limon>[ilimon], lazım>[ila:zım] reçel>[ireçel], Rus >[Urus]vb.
İç türeme: Yabancı kökenli kelimelerin başında veya sonunda çift ünsüz bulunuyorsa ünsüzlerin arasında dar bir ünlü türer. Çift ünsüzle biten kelimelerdeki türemeler, çoklukla, yazıda da gösterilir: akl>akıl, ömr>ömür, ilm>ilim, şükr>şükür vb. Bu tür kelimelerin ek alması durumunda türeyen ünlünün düştüğüne ve kelimenin aslına geri döndüğüne yukarıda değinilmişti. Çift ünsüzle başlayan kelimelerin ünsüzleri arasında türeyenler konuşma diline özgüdür, yazıya yansımaz: tren>[tiren], kral>[kıral], spor>[sipor] gibi. Aynı durum, kelime içinde de karşımıza çıkar: elektrik>[elektirik], santral> [santıral], gardrop>[gardırop]. Türkçe kelimelerde söz içinde ünlü türemesine çok nadir rastlanır: bircik>biricik, azcık>azıcık, darcık>daracık.
Ünsüz Türemesi: Kelimenin aslında mevcut olmayan bir ünlünün çeşitli nedenlerle söz başında, söz içinde veya söz sonunda ortaya çıkmasıdır, ur->vur-, örküç>hörgiiç, sığırmaç>sığıtmaç, kehruba: >kehribar, kılıç> [kılınç], tüfek [tüfenk]. Ünsüz türemesinin özel bir türü ünsüz ikizleşmesi adını alır. Ünsüz ikizleşmesi kelime içindeki bir ünsüzün iki kez söylenmesidir. Örneklerine konuşma diliyle ağızlarda rastlanır: eşek>[eşşek], aşağı>[aşşağıj vb. Daha önceki devirlerde ünsüz ikizleşmesi yaşayan kimi kelimeler bugün ölçünlüdür: ana>anne, elig>elli.
|» “Ses Bilgisi“ sayfasına dön! «|
BENZER KONULAR
Yorum Yaz! | Görüş Bildir!
- Yazının Bağlantısı: Ses Türemeleri / Ünlü – Ünsüz Türemesi
- Yazının Bölümü: Ses Bilgisi
- Diğer kaynaklarda arayın:
- Etiketler: Ses Bilgisi, Ses Olayları, Ses Türemesi, Ses Türemesi Açıklama Örnek, Ses Türemesi Konu Anlatımı, Ses Türemesi Nedir, Ses Türemesi Örnek Kelime, Ses Türemesi Örnekleri, Ses Türemesi Özellikleri, Ses Türemesinin Tanımı, Türkçe Ses Bilgisi
- Rastgele 10 Yazı:
- Prof. Dr. Cengiz Alyılmaz
- “Ne … Ne” Bağlacının Yazımı
- Hızlı Okuma Testi ve Teknikleri
- Kısa Çizgi (-) / Noktalama İşaretleri
- Gaznelilerde Kervansaray Kültürü ve Mimarisi
- Tiyatro ile Sinema Arasındaki Farklar ve Benzerlikler
- Orta Asya Ekonomisi
- Meb – Müfettiş Denetim Senaryosu – 5
- Cümle Çeşitleri / Örnek Çözümlemeler
- Bitkiler Düşünebilir mi?