1 Ocak 1923′te Düzce’de doğdu. İstanbul Kabataş Erkek Lisesi Fen kolundan mezun oldu (1941). 1941 yılında istanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Mühendisliği bölümüne girdi. Bu bölümde öğrenim gördüğü yıllarda, Edebiyat Fakültesi Türkoloji bölümünde Prof. Dr. Reşit Rahmeti Arat’ın bir dersini dinledi. O ders kendisini çok etkiledi ve Türkoloji öğrenimi görmeye karar verdi. 1950 yılında Mukayeseli Türk Dili alanında “Orhon Yazıtlarının İmla Kaideleri ve Fonolojisi” adlı tezini savunarak Türkoloji bölümünden diplomasını aldı.
1952′de askerliğini yaptı. 1953′ten 1959′a kadar Bayındırlık ve Sanayi Bakanlıklarında devlet hizmetinde bulundu. 1959-1961′de Türk Dil Kurumu’nda uzman, 1961- 1962′de üç kurucudan biri ve ilk as başkan sıfatı Ue Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü’nde çalıştı.
1962-1968′de Amerika’da University of Washington’da (Seattle; Wash.) Nicholas N. Poppe idaresinde Türkoloji, Mongolistik, Altayistik, Lengüistik alanlarında doktorasını tamamladı ve Ph. D. unvanını aldı. Tezi, Studies on Nahjul-Faradis: A Methodfor Turkic Historical Dialectology’dir. 1963-1969 yıllarında aynı yerde müstakillen Türkoloji programının bütün derslerini verdi. 1969′dan 1976′ya kadar University of Pennsylvania (Philadelphia, PA.)’da kendisinin kurup geliştirdiği Türkoloji bölümünde lisans, lisans üstü, doktora dersleri verdi ve iki Türkoloji doktoru yetiştirdi.
1982′de Türkiye’ye döndü ve gönüllü olarak İnönü Üniversitesi’ne (Malatya) katılarak Eğitim Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü’nü kurdu. 15.11.1984′te doçent oldu; aynı yıl Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu üyeliğine, 1987′de Türkoloji Uygulama Kolu Başkanlığına seçildi, 29.12.1989′da Profesör unvanını aldı. 31.12.1989′da İnönü Üniversitesi’nden emekli oldu. Bu tarihten 1991 eğitim-öğretim yılı sonuna kadar İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde ücretli Öğretim Üyesi olarak çalışmalarını sürdürdü.
Prof. Dr. Osman Nedim Tuna, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü’nü kurduktan sonra Aralık 1983′ten Ekim 1984′e kadar ve Nisan 1987′den Aralık 1989′a kadar Bölüm Başkanlığı yapmış, bu görevinin yanı sıra degişik tarihlerde Eğitim Fakültesi Dekan Yardımcılığı, Fakülte Yönetim Kurulu Üyeliği, İnönü Üniversitesi Senatosu’nda Fakülte Temsilciliği, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Yönetim ve Kurul Üyeliği görevlerini de yürütmüştür. Türk Dil Kurumu’nca düzenlenen 3. Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı’nda Sümer ve Türk Dillerinin Tarihi İlgisi İle Türk Dili’nin Yaşı Meselesi adlı kitabı için kendisine ‘Türk Dili’ne Üstün Hizmet Ödülü ve Onurluk’u verilmiştir.
06.10.1993 ile 01.01.1995 arasında Sakarya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nün kurucusu oldu ve bölüm başkanlığını yürüttü. Yeni kurulan üniversitelerde, emeklilik yaşının 72′ye çıkartılmasından faydalanarak Sakarya Üniversitesi’nde çalışan O. Nedim Tuna, Ocak 1995′te tekrar emekli oldu. Bu yıldan 1997 yılının Haziran ayına kadar aynı üniversitede ücretli Öğretim Üyesi olarak çalıştı.
1997 yılının Haziran ayında İstanbul’da Kadıköy’deki evinde sabaha karşı beyin kanaması geçirerek kısmi felç oldu. Bir ay kadar yoğun bakımda kaldıktan sonra 22 Temmuz 1997′de özel bir uçakla Amerika Birleşik Devletleri’ne gönderildi. Vefat ettiği tarihe kadar evinde hemşire gözetiminde ailesi tarafından tedavisine devam edildi. 17 Temmuz 2001 Salı günü Türkiye saati ile 14.10′da kontrol için yatırıldığı hastanede vefat etti. ABD’de toprağa verildi.
Prof. Dr. Osman Nedim Tuna evli ve üç kız çocuğu sahibi idi.
Prof. Dr. Osman Nedim Tuna, yazdığı eserlerle önemli bir görevi yerine getirmiştir.Ancak, Türklük ve Türklük bilimi için yaptığı en önemli hizmetin, “öğrenci yetiştirmek” olduğunu düşünürdü. Hocanın yanında çalışma fırsatı bulanlar, bir bilim adamının titizliğini, yılmazlığını, sabrını bizzat görmüş oldu. Osman Nedim Tuna’yı yakından tanıyanlar ise, “adil insan”ın, “adaletli davranma”nın ne olduğunu Osman Nedim Tuna’nın şahsında bizzat görmenin lezzetini yaşadı.
Hocamıza Allah’tan rahmet diliyoruz. Mekanı cennet olsun!
Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN
A. TEZLER
1. Orhon Yazıtlarının imla Kaideleri ve Fonolojisi; XVII + 459 s. (1949-1950) Istanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Türkoloji Bölümü (Mezuniyet Tezi), Türkiyat Enstitüsü No: 168.
2. Studies on Nahju’l- Faradis: A Method for Turkic Historical Diallectology, V+443+1 (1968); University of Washington. Departınent of Asian Languages and Literatures, Seattle, Washington (Ph. D. Thesis).
B. KİTAPLAR
1. Altay Dilleri Teorisi,Türk Dünyası Araştırmaları Yayını: 6, Istanbul 1983.
2. Sümer ve Türk Dillerinin Tarihi ilgisi ile Türk Dilinin Yaşı Meselesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1990.
C. MAKALELER
1. “Tabiat Taklidi kelimelerden Fiil Yapan Ekler”, Türk Eli, C. 1, No: 2, İstanbul, Şubat 1947, s. 2-4.
2. “Tabiat Taklidi kelimelerden Fiil Yapan Ekler”, Türk Eli, No: 3, İstanbul, Mart 1947, s. 4-9.
3. “Tabiat Taklidi kelimelerden Fiil Yapan Ekler”, Türk Eli, No: 4, İstanbul, Nisan 1947, s. 5-7.
4. “Manas Destanı Hakkında”, Türk Eli, C. 1, No: 5, İstanbul, Mayıs 1947, s. 2-5.
5. “Orhon Yazıtları ve Türklük” Türk Kültür Ocağı Bülteni, C. 1, No: 2, Istanbul, 1948, s. 3-9.
6. “Türkçede Tekrarlar”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. III, No: 3-4 (Kowalski Özel Sayısı), İstanbul, 1949, s. 429-477.
7. “Türkçede Tekrarlar”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. IV, No: 1, Istanbul, 1950, s. 39-81.
8. “Bazı imla Gelenekleri, Bunların Metin incelenmelerindeki Önemi ve Orhon Yazıtlarında Birkaç Açıklama”; Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1957 s. 41-81.
9. “Köktürk Yazıtlarında Ölüm Kavramı İle ilgili Kelimeler ve ‘Kergek Bolmak’ Deyiminin İzahı”; VII. Türk Dili Kurultayı’nda Okunan Bilimsel Bildiriler, 1957, Ankara 1960,s. 131-148.
10. “Köktürk Yazılı Belgelerinde ve Uygurcada Uzun Vokaller” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1960, s. 213 282.
11.“Kelimeler Arasında”, Türk Dili, No: 112, Ankara, Ocak 1961, s. 212-214 (Bez, beze-, susam, simit, balta).
12.“Kelimeler Arasında”, Türk Dili, No: 114, Ankara, Mart 1961, s. 398-401 (turban, organtin, organza, saten, hara, valeriyan, baldıran).
13.“Kelimeler Arasında”, Türk Dili, No: 116, Ankara, Mayıs 1961, s. 547-550 (para, akçe, armağan, külçe, sam, çek).
14. “Kelimeler Arasında”, Türk Dili, No: 117, Ankara, Haziran 1961, s. 642-646 (şehir, kent, balık, balçık, bolu, istanbul, balıkesir, bark, kışla, köy, hisar, abat, pazar, kale, kurgan, höyük, kamu, hep, örnek, amaç)
15. “Kelimeler Arasında”, Türk Dili, No: 235, Ankara, Ocak 1984, s. 40-43 (Hindi, patates, kompir, kumar, domates.
16.“Kelimeler Arasında”, Türk Dili, No: 387, Ankara, Mart 1984, s. 150-155 (İyi, izgi, ilgi, oda, otağ, yama, yamak, yasa, yasak, kışla, kuplak, yayla, yaylak, biçik, buçuk, bıcak, bucak, biçim, biçki, bıçkı, isilik, ısı, ıs1O-, ısıt-, sıcak, sıtma, sivilce, sivri, söbe, zövlek, düğÜn, düğüm, yığ-, yıl-, iskele, skala, ızgara, skeyl, pide, pitza, pirahi, börek, uhlan, oğlan, talika, tilgen, ilik…)
17. “Kelimeler Arasında”, Türk Dili, No: 388-389, Ankara, Nisan-Mayıs 1984, s. 230-243 (Kızılderili Dillerinden Türkçeye Geçen Kelimeler)
18.“Mongolian Hpagspa Text and 118 Turkish Translation in the Collection of Curiosities” by Osman Nedim Tuna and James E. Bosson, JSFOu, No: 63, article 3, Helsinki, 1963, 16 s.
19. “On the Phonetic Values ofthe SymbolsUsed in Some of the Texts in Kökturkish Script”, CAsJ vol. IX, No: 4, Wiesbaden, 1962, s. 241-263.
20. “Osmanlıcada Moğolca Ödünç Kelimeler”, Türkiyat Mecmuası, C. XVII, Istanbul 1972, s. 209-250.
21. “Osmanlıcada Moğolca Ödünç Kelimeler”, Türkiyat Mecmuası, C. XVIII, Istanbul 1976, s. 281-314.
22. Erlch Prokosch, Osmanisches Wortgut in Sudan-Arabischen, islamkundlicheUntersuchungen, Band 89, Klaus Schwarz Verlag, Berlin 1983, Osmanlı Ara§tirmalari, VI, istanbul 1984, s. 249-355 (Tanıtma ve Tenkit).
23. “Türkçenin Sayıca Eş Heceli ikilemelerinden Sıralama Kaideleri ve Tabii Bir Konson Dizisi”, Türk Dili Arasstirmalan Yilhgi Belleten 1982-1983, s. 163-228 + iki tablo.
24. “Türkçede Transitive-Causative ‘Gegtisli-Ettirgen’ Fiiller ve Bunlarla ilgili Morfoloji ve Öğretim Meselelerinin Çözümü” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C.XXIV-XXV, istanbul 1986, s. 381-428.
25. “Ebi Verdi: Iran’da Bir Türk Diyalekti”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1984, s.215-245.
26. “Türk Dilinde Sayılar Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Deneme”, Sabahattin Zaim’e Armağan, İktisat Fakültesi Mecmuası, 1994/B-3, Cilt l-4 İstanbul 1996, s. 1055-1076.
Ç. BİLDİRİLER
1. “Eighteenth Century Ottoman Litterature” Colloquium on the Muslim World in the Eighteenth Century, University of Pennsylvania, Philadelphia Pa., U.S.A., June3, 1977, 28 s.
2. “Turkic and Mongolian Loan Words in Hindustanı (=Urduca)” Duke University Chapel Hill, North Caroline 182. Meeting of the American Orienta! Society, Apri119, 1972, 32 s.
3. “Turkic and Sumerian Regular sound Correspondences”, Harvard University, Yale, Boston, U.S.A. 181 Meeting of the American Oriental Society, April6, 1971, 53 s.
4. “Tarahumara’da (Meksika’da izole Bir Kızılderili Dili) Türkçe ve Moğolca Kelimeler”, V. Milletlerarası Türkoloji Kongresi, Istanbul 24.9.1985, 21 s.
5. “Altay Tuyahta Kurganı’ndan Çıkan Koşum Takımlarına Ait Parçalar Üstündeki Runik Yazılar Türkçe mi?” VII. Milli Türkoloji Kongresi, istanbul 18.9. 1986, 17 s.
6. “Kızılderili Dilleri Ve Türk Dilinin Karşılaştırılması Konusunda Tutulması Gereken Yol, Kullanılacak Metod ve Tatbikat Örnekleri”, 10. Tarih Kongresi, Ankara, 24.9.1986, 17 s.
7. “Malatya II Halk Kütüphanesi’nde Eski Bir Yazma Tıp Kitabında Bitki Adlan”, II. Battal Gazi ve Malatya Çevresi Halk Kültürü Sempozyumu, Malatya, Ekim 1987, istanbul 1987, s.213-231.
8. “Sümer-Türk Dillerinin Tarihi ilgisi ve Türk Dili’nin Yaşı Meselesi, II.Türk Sovyet Kolokyumu, Edebi Yazı Dili Olarak Türkçe (Türkçenin Doğuşu ve Gelişmesi), 26-31 Ekim 1989, Fırat Üniversitesi. Bu Bildiri Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten
1989, s.257-293′de yayinlanmış ve kitap olarak da basilmıstır.
9. Eski Doğu Türk Yazısında Kullanılan Ligatürler ve Bunlarla ilgili Bazı Meseleler Hakkında, III. Sovyet-Türk Kollokyumu, Göktürk Yazıtlan, 8-15 Haziran 1990, SSCB Kazakistan illmler Akademisi, Alma Ata. Bu bildiri de Türk Dili Ara§tirmalari Yıllığı Belleten l990, s.207-222′de yayinlanmıştır.
10. ‘Ekin Ara idi Oksuz Kök Türk Ança Olurur Ermiş’ İbaresi Hakkında, Okunuşunun 100. Yılı Dolayısıyla Göktürk Anıtlan,
15 Aralık 1993 Türk Dil Kurumu, Ankara! 16 Aralık 1993 Marmara Üniversitesi, istanbul. Bu bildiri Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1993, s.77-81′de yayınlanmıştır.
11. “Codex Cumanicus’un Kaynak Malzemesi Arasında Arap A1fabesi ile Yazılanlar Var mı idi?”, III. Uluslararası Türk Dili Kurultayı
1996.
D. DERS NOTLARI TEKSİRLERİ
1. Türk Halklan (Modern): İnonü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü Ders Notları: 1, Malatya 1985, 52 s.
2. Edebiyat Bilgi ve Teorileri: İnonü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü Ders Notları: 2, Malatya 1985,47 s.
3. Türk Dilbilgisi (Fonetik ve Morfoloji): İnonü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü Ders Notları: 3, Malatya 1986, 57+49 s.
4. Yaşayan Türk Lehçeleri: İnonü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü Ders Notları: 4, Malatya 1987, 56 s.
5. Orta Türkçe: İnonü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü Ders Notları: 5, Malatya 1987, 18 s.
E. SINIRLI SAYIDA YAYIMLAR (Her biri 60 Adet)
1. “Mongolian Loan Words in Anatolian Dialects”. Inner Asia Colloqium Research Papers, University of Washington, Seattle, Nov. 21, 1963, 32 s. (Bundan sonrakilerde kısaltılarak IACRP)
2. “A study on the St yle of ”The Secrete History of Mongols” and Structural Characteristics of Its Poetical Parts” IACRP, Jan, 16, 1964,64 s.
3. “A Comparatiye Study of Cognate Verbs in Mongolian and Turkic Languages” Seattle, IACRP, May, 21, 1964, 21 s.
4. “The Transitive-Causative (Suffix) and (Initial Reduplicative) Morphemes in Modem Turkish”, Seattle, IACRP, OCI. 29, 22 s.
5. “On the Aorist and the Vowel-Gerund Suffixes in köktürkish”, Seattle, IACRP, Feb. 18, 1965,16 s.
6. “Mongolian Loan Words in Ancient and Middle Ottoman”, IACRP, Seattle, Washington, March 1,1965,34 s.
7. “A Comparatiye Study on the Structure of Turkic and Mongolian Descriptive Binaries”, Seattle, IACRP, May, L3, 1965,20 s.
8. “Turkic Etymologies”, Seattle, IACRP, June 2, 1965, 13 s.
9. “On the Phonetic Values of the Symbols Used of Some of the Texts in Köktürkish Script (on the basis of new evidence confirming the values that I had established for them), seattle, IACRP, Feb. 2,1967, 30 s.
10. “Verbal compounde of the Type (Main verb+gerund suffix)+(secondary verb) in Köktürkish and Old Uighur”, Seattle, IACRP, May. 4. 1967.