Pişmanlık ifade eden cümleler; bir kişinin yaptığı bir işten, söylediği bir sözden veya kendisini sorumlu hissettiği herhangi bir durumdan dolayı söylenen cümlelerdir. Bu cümlelerde genellikle “Keşke yapmasaydım, demeseydim…” gibi anlamlar bulunur. Olumlu bir şey yapma imkânı varken, olumsuz olanı seçtiği için kişi üzüntü duymaktadır. Bu cümleler bazen kendi kendiyle dertleşen bir insanın sözlerini andırır. “Babamı dinleyip şemsiyemi yanıma alsaydım ıslanmayacaktım.” cümlesinde kişi babasının sözünün dinlememekten dolayı pişman olduğunu bildirmiştir.
Pişmanlık ifade eden cümlelerde kişi olumsuz bir durumla karşılaşmış demektir. Aksi taktirde iyi bir durumdan pişmanlık duyulmaz. Örneğin “Bildiklerimi sana anlatmasam, başıma bunlar gelmeyecekti.” cümlesinde bir kişinin bildiği bazı gizli şeyleri arkadaşına anlatması sonucunda başına bazı sıkıntılar gelmesinden duyulan pişmanlık ifade edilmektedir. Görüldüğü üzere pişmanlık cümleleri, alınan yanlış bir kararın açtığı olumsuz durumlar karşısındaki duyguları ifade etmektedir.
Bununla birlikte pişmanlık ile hayıflanma farklı kavramları karşılamaktadır. Pişmanlık, kişinin yaptığı bir davranıştan ötürü üzüntü duymasıdır. Yani kişi geçmişte bir davranışta bulunmuş ve bundan dolayı bugün mutsuz olmuşsa bunu pişmanlık kavramı ile açıklarız. Fakat geçmişte kişinin elinde bir fırsat varken, bu fırsatı kaçırmış ve yapmadığı bir şeyden dolayı bugün üzülüyorsa, o durumu hayıflanma kavramı ile ifade edebiliriz.
Örnek: – Borç vermeseydim, dolandırılmayacaktım.
– Seni biraz dinleseydim, arabayı çok ucuza alabilirdim.
– Sakin olmayı başarabilseydim, onunla kavga etmeyecektim.
– İkinci bir dili öğrenmiş olsam, yurt dışına gidebilirdim.
– Sınava yeterince çalışsam bu kadar kötü bir notu almazdım.
– Bu işe hiç başlamasaydım iyi olacaktı.
– Sigarayı hiç içmesem ne kadar güzel bir hayatım olurdu.
– Saçlarımı kızıla boyatmasam daha güzel olacaktı.
– Zamanında güzel dostlar kazansam çok mutlu olurdum.
Örnek Sorular
1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi “pişmanlık” bildirmektedir?
A) Senin dediklerini yapmalıydım.
B) Gazetedeki ilanları takip etmelisin.
C) Hava soğuk, iyi giyinmelisin.
D) Bu evi akşama kadar boyamalıyım.
Çözüm: “A” seçeneğinde kişi, söylenenleri kulak ardı ettiği için pişman olmuştur, diğer seçeneklerde böyle bir anlam yoktur.
(I) Yakınlarıma sevgimi göstermede çok beceriksizim, çekingenim. (II) Büyük olasılıkla sıcak, sevgi dolu bir aile ortamında büyümemiş olmam bunun nedeni. (III) Duyguların denetlendiği, yakınlaşmaların gizlendiği bir ortamda yetiştim. (IV) Çok zaman sevgiyle dolup taşarken bile kendimi mağrur bir kale gibi uzak ve sağlam tutmaya çalıştım. Ne yazık ki benim en acıklı, en dokunaklı yanım oldu bu.
2. Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde “hayıflanma” anlamı vardır?
A) I. B) II. C) III. D) IV.
Çözüm: İlk üç seçenekte kişinin bu hâle gelmesinde etkili olan nedenler sıralanmıştır. “D” seçeneğindeki cümlede ise, kişinin “ne yazık ki” ifadesinden de anlaşılacağı üzere yaptığından pişmanlık duyduğu özelliğinden bahsedilmektedir.
3. Aşağıdaki dizelerin hangisinde “pişman olma” anlamı vardır?
A) Çağırırım çağırırım yanıma gelmez
Bülbülden öğrenmiş, dikene konmaz
B) Baş üzre yerin var teklife ne hacet
Sen bir gülsün, gezme her dikenlikte
C) İçtik bu nadir içkiyi yıllarca, kanmadık.
Bir böyle zevke tek bir ömür yetmiyor yazık.
D) Mızıka çalındı, düğün mü sandın
Al beyaz bayrağı gelin mi sandın
Çözüm: Yalnızca “C” seçeneğindeki dizelerde kişinin pişman olduğu anlamı vardır. Yıllarca aynı zevke zaman ve enerjisini vermiş ve ömrünün kalanına hiçbir şey sığdıramamış bir adamın pişmanlığını ifade ettiği için doğru yanıt budur.
(I) Kemal Tahir’i ben çocukluğumda çok sevdim, hâlâ da çok severim. (II) Çok sıkıldığımda oturup Kemal Tahir’in romanlarını okurum. (III) Kemal Tahir’de insan psikolojisi hemen hemen hiç yoktur. (IV) Aksiyon edebiyatının en parlak örneklerini vermiştir. (V) Hatta neredeyse başlangıç noktası diyebilirim. Ne yazık ki, o kaynaktan beslenen yeni yazarlar gelmedi.
4. Yukarıdaki parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir “hayıflanma” anlamı vardır?
A) II. B) III. C) IV. D) V.
Çözüm: İlk cümlelerde olmayan hayıflanma anlamı, son cümlede “ne yazık ki” ifadesinden de anlaşılacağı üzere belirgindir. Yanıt “D” seçeneğidir.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, pişmanlık duyulduğu anlatılmaktadır?
A) Uzun yıllar memleketimden ayrı yaşadım.
B) Her geçen gün işimiz zorlaşıyor.
C) Yüreğime ansızın bir hüzün çöküverdi.
D) Bu işe başlamasaydım iyi olacaktı.
Çözüm: “D” seçeneğinde bu işe başladığı için pişman olan bir insan varken, diğer seçeneklerde böyle bir anlam görülmemektedir.