Cümlenin anlam özelliklerinden öneri cümleleri, bazı konularda yaşanan sorunları aşmak için yapılması gereken davranışlarla ilgili fikir ortaya koymayı amaçlar. Bu cümlelerde ifade edilen şeyin yapılması hâlinde olumlu sonuçların ortaya çıkacağı ön görülür. İkaz (uyarı) cümlelerinden bir yönüyle ayrılır. Uyarı cümlelerinde sonucu önceden kestirilen bir durumu önlemek için daha kesin bir dille talimat verme söz konusudur. Öneri cümleleri ise daha çok nasihat cümlelerine yakındır. Kişinin bir sorunla başa çıkabileceği veya hayatına herhangi bir olumlu etki yapabileceği bir konuda fikirler ileri sürülür.
“Öğrendiklerinin kalıcı olması için, konuyu evde tekrar etmen ve bolca soru çözmen gerekir.” cümlesi bir tavsiye ifade eder; çünkü öğrencinin öğrenmesini kalıcı hâle getirmesi için bir öneride bulunulmuştur. Buna uymak veya uymamak öğrencinin elindedir. “Yağmur yağdığı için arabayı hızlı kullanma.” cümlesi ise bir uyarı ifade etmektedir. Buna uymak hayati bir önem taşımaktadır. Bir durumun daha iyi bir hale gelebilmesi için, bir konuda eksik görülen herhangi bir şeyin giderilebilmesi amacıyla teklif getirmektir aslında öneri cümleleri. “Uyumadan dişlerini fırçalasan iyi olur.” cümlesinde kişinin hayatına olumlu bir şeyler kazandıracağı düşünüldüğü için tavsiyede bulunulmaktadır.
Örnek: – Hep aynı türde kitap okumak yerine, farklı türleri denemelisin.
– Kitaptaki bilgiler üç bölümde verilirse daha kullanışlı olur bence.
– Daldaki elmayı almak için merdiven kullanmalısın.
– Yolculuğa çıkarken yanına bir kitap al ki canın sıkılmasın.
– Farklı tonlarda kıyafetlerle tarz yapmalısın.
– Bu işe sabırlı yaklaşmanız daha doğru olacak.
– Kilolarından kurtulmak istiyorsan düzenli spor yapmalısın.
– Kafanı dağıtmak istiyorsan, piknik yaparak doğayla buluş bence.
– Konuyu iyice anlamak istiyorsan, önce tekrar et, sonra da bol bol soru çöz.
Örnek Sorular
1. Aşağıdakilerin hangisinde bir “öneri” söz konusudur?
A) İyi bir öykü yazarı olmak öncelikle iyi bir öykü okuru olmayı gerektirir.
B) Kendinize iyi bir öykü kitaplığı oluşturmanız yazarlığınızı geliştirecektir.
C) Öykü, özellikle de kısa öykü, yaşamdaki ayrıntıları kaçırmamaktan geçer.
D) Bir bütündeki güzelliği oluşturan da ayrıntılar değil midir zaten?
Çözüm: Yazarlığı geliştirmek için öykü kitaplığı oluşturma fikri, bir öneridir. Bunun için “B” seçeneği doğru cevaptır.
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öneri anlamı vardır?
A) Aynı hatayı tekrarlayacağını sanmıyorum.
B) İyi ürün vermek için kaliteli malzeme kullanır.
C) Yazar yaşadıklarını anlatmak zorunda değildir.
D) Gülmek insanın ruhunu gençleştirir.
Çözüm: Eğer ruhunu gençleştirmek istiyorsan, bol bol gülebilirsin anlamı bir tavsiye ifade eder. Bunun için yanıt “D” seçeneğidir.
Orkun KUTLU
