Edebî anlamda olmasa bile ilk Türkçe mektup örnekleri bin yıl öncesine, Doğu Türkistan’daki Uygurlara aittir. Mektubun, Türkçe karşılığı “betik/bitik”tir. İslamiyet’in kabulünden sonra “mektup” sözcüğü yaygınlık kazanmıştır.
Divan edebiyatında ise, mektup inşa (düzyazı) içinde değerlendirilmiştir. İnşa seçili düzyazı demektir; ancak edebiyatımızdaki ilk yazıya geçmiş mektup örnekleri olarak “münşeat” kitaplarındaki bu inşalar kabul edilmektedir. Tanzimat dönemine kadar, mektup inşa başlığı altında yer alır. Halk edebiyatında da türkülere, mânilere ve âşıkların manzum/mensur mektuplarına, asker mektuplanna –ki anonim kültür içinde değerlendirilebilir– yansıyan bir mektup kolu daha vardır.
Uzakta bulunan herhangi dosta, arkadaşa gönderilen ya da kamu kuruluşları arasında haberleşmeyi sağlayan bir yazı türüdür. Mektuplarda dilek ve arzu bildiren duygu ve düşüncelere yer verilir.
Mektupta kullanılacak anlatım, bunu okuyacak kişinin kültür düzeyine göre ayarlanır. Arkadaşa yazılacak bir mektupta kullanılacak dil, büyüğe yazılacak mektuptaki dilden elbette farklı olmalıdır.
Edebiyatımızda mektup türü, Tanzimat Edebiyatı döneminde gelişmeye başlar. Özellikle Abdülhak Hamit TARHAN ile Namık Kemal’in birbirlerine yazdıkları mektuplar, bu gelişmenin önemli ve tipik örnekleridir. Bilim, edebiyat ve siyaset adamlarının mektupları, ayrıca çağının özelliklerini yansıttığı için, birer “belge” niteliği de taşırlar.
Mektup Yazarken Dikkat Edilmesi Gerekenler:
Mektup türü için diğer türlerde olduğu gibi nasıl yazılacağı veya hangi özelliklere sahip olması gerektiği gibi konularda belirlenebilmiş kurallar söz konusu değildir. Mektubun sınırlarını tam olarak belirlemek mümkün değildir, çünkü yazan kişiye sınırsız konulan sınırsızca yazma özgürlüğü tanır ve yazan kişi farklı meslek, kültür, yaş ve statülerden olabilir. Bununla birlikte, mektup yazarken dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Mektup türünün nasıl yazılması gerektiği tanımlanamasa da mektup yazımından yola çıkarak her mektubun olmazsa olmazları vardır diyebiliriz:
• Mektuplar mutlaka bir hitapla başlamalıdır.
• Resmî bir makama mektup yazılıyorsa çizgisiz bir kâğıt ve renksiz bir zarf kullanılmalıdır; ancak özel mektuplarda renkli, desenli kâğıt ve zarf mektup kullanılabilir.
• Mektup, yazılan kişiye/kuruma göre bir üslupla kaleme alınmalıdır.
• Sağ üst köşeye tarih düşülmeli, yine mektubun sonuna kişi adını yazarak imzalamalıdır.
E-posta/iletide de dikkat edilmesi gereken noktalar vardır. Konu başlığına mutlaka hangi konuda yazdığımıza dair bir iki sözcük yazılmalıdır. Mektupta olduğu gibi, e-postalar/ iletiler de hitapla başlamalı ve bitiş sözcüklerine yer verilmelidir. E-posta’nın/ iletinin kime ya da kimlere gönderildiği dikkatli bir biçimde belirtilmelidir. Bir gruba e-posta/ileti gönderilecekse kişilerin e-posta/ileti adresleri to/kime alanına değil Bcc alanına yazılmalıdır. Bu şekilde, alıcıların birbirlerinin e-posta/ileti adreslerini görmesi engellenmiş olur. Her e-posta/ileti adres sisteminin bu özelliği mevcuttur.
Günümüzde iletişim yollarının çeşitlenmesi ve teknolojinin getirdiği olanaklarla mektup tercih edilen bir haberleşme aracı olmaktan çıkmıştır. Telefon, cep telefonu ve sonrasında internet kullanımının giderek yaygınlaşması bunda başlıca etkendir. Ancak elektronik postalar/iletiler yoluyla ve cep telefonlarındaki yazılı bilgi / mesaj gönderme seçenekleri sayesinde mektup yüzyılımızda da farklı bir biçimde yaşamaya devam etmektedir.
Günümüzde iletişim özelliğini kaybeden mektup, edebî bir tür olarak da ortadan kalkmıştır. Mektubun ortadan kalkmasının nedenlerinin başında bireyin haberleşme özgürlüğünün genişlemesi gelir.