Bir sözü hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanmaktır. Bir sözü hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanma sanatıdır. Bir sözün, benzetme amacı güdülmeden, hem gerçek hem de mecaz anlamını düşündürecek biçimde kullanılmasına kinaye denir.
Kinayede asıl kastedilen, mecaz anlamdır. Kinayeden;karşıdakini incitmeden iğnelemede,hafif ve zarif biçimde alaya almada yararlanılır. Deyim ve atasözlerimizde kinayeye çok rastlanır.
Ey benim sarı tanburam,
Sen ne için inilersin,
İçim oyuk derdim büyük,
Ben onun’çün inilerim.
Ben toprak oldum yoluna,
Sen aşırı gözetirsin,
Şu karşıma göğüs geren,
Taş bağırlı dağlar mısın?
Yunus Emre
Yukarıdaki dörtlüklerde altı çizili sözcükler hem gerçek hem de mecaz anlamlarını düşündürecek şekilde kullanılmıştır.
Uyarı: Kinayede daha çok mecaz anlam kastedilir.
– Mum dibine ışık vermez.
– Hamama giren terler.
– Taşıma su ile değirmen dönmez.
– Yuvarlanan taş yosun tutmaz.
– Ateş düştüğü yeri yakar.
– Yaptığı hatayı anlayınca yüzü kızardı.
-Arkadaşın dayısı güçlüdür, halleder.
-Bırak onu, burnu büyük adamdan hayır gelmez.
-Çocukların velvelesi, herkesi ayağa kaldırdı.
-Çok zahmet çektik, sonunda ayağımız düze bastı.
-Ne yapsın, ayağı kaydı bir kere.
-Böyle yürürseniz mahalleye yatsıya varırsınız.
-Bu taşı bize dostumuz atıyorsa durup düşünmemiz gerekir.
-Eh, bu hızla gidersek, okula belki yarın sabah varırız.