Kimya mühendisi olarak yetiştiğim için yeri geldikçe mukayeselerimi kimyaya kaydırıyorum. Shavvnee ve Nootka dillerinde cümle teşkili tarz ve türlerinin aşağı yukarı kimyasal bileşiğe tekabül ettiğini söylersem, okuyucular beni anlayacaklardır. İngilizce cümle teşkili ise daha çok mekanik bir karışıma benzer.
Bir türlü yemeği pişirilirken içine her şey atılabilir ve içine atılan yiyecekler belirli bir değişikliğe uğramazlar. Bir kimyasal bileşik ise, sadece uygun Ingredienzien ile meydana gelir, sonuç muhtemelen bir çorba değil, kristaller veya bir duman bulutu (Rauchwolke) olabilir.
Shavvnee ve Nootka’da tipik cümle teşkilleri, tek tek ve doğrudan bir nesneye işaret eden manalarına (reference) göre seçilmeyen, kabiliyetine göre yine ve ihtiyaç duyulan (brauchbare) tasavvurları davet edecek şekilde, çok yöne çekilebilen mana tarzlarına bağlanabilen terim lugatleriyle çalışmaya benzer görünüyorlar.
Bu terminoloji ve olayları tahlil etme türü prensibi, bizim alışık olduğumuz dillere yabancı görülür. İşte bu, çok yönlü mana ve işarete delâlet eden bağlantılara izin verecek şekilde tabiatı bir temel lügate kadar tahlil etme tarzı Nootka ve Shavvnee gibi polisentetik dillerin en önemli alâmetidir. O halde tipik vasıfları bir çok dilbilimcinin iddia ettiği gibi, teşkillerinin çözülmezliği ve sağlamlığı meselesi değildir.
Shawneece l’Oawa terimi, muhte-melen tek başına da beyan edilebilir. Fakat o zaman, “bir şey çataliandı, yahut (o çataliandı)” manasına gelecekti. Bu, her halükârda bizim düşüncemize yahut bizim mantık tarzımına göre, başka terimlerle bağlantısı sebebiyle meydana gelen yeni manaları hatırlatmayan bir ifadedir.
Sonuçta Shavvnee ve Nootkalar, sadece
kimyevî türde bir sentez kullanmazlar. Aynı zamanda yapı olarak esasta önceliği olmayan açıkta görülebilen bağlantılı sentakstan da istifade ederler. Bizim Hint-Avrupa dillerimiz de kimyevî metodu tamamıyla reddetmezler. Nadiren bu şekilde cümleler kurarlar, bunun imkânlarına işaret etmezler ve başka bir yapılık metoda öncelik verirler. O halde ARISTOTELES’in bizim geleneklik mantığımızı tamamıyla bu başka metoda göre kurması tabiîdir.