Dizelerde bir atasözü ya da deyimi kullanma, açıklama sanatıdır. İrsal-ı mesel, atasözlerini kullanarak yapılan bir söz sanatıdır. İrsal, göndermek, mesel ise atasözü manasına gelir. Şiirde anlamı pekiştirmek, anlaşılır kılmak için yazıya konuyla ilgili atasözü koyarak yapılır.
ÖRN: Meseldir, gülşen-i âlemde bir gülle bahar olmaz.
İrsal-ı mesel: Söze güç katmak amacıyla bir dize ya da beyitte atasözü niteliğinde özlü söz kullanma sanatına irsal-ı mesel denir. İrsali mesel sanatında ortaya konan söz hiçbir zaman atasözü değil, atasözü değerinde, doğruluğu herkes tarafından kabul edilen, üzerinde tartşılmayacak kadar açık olan bir sözdür.
“Fani Karac’oğlan fani,
Veren alır tatlı canı,
Yakışmazsa öldür beni,
Yeşil bağla ala karşı.
Karacaoğlan
Yukarıdaki dörtlükte “Veren alır tatlı canı.” sözü irsalı mesel’dir. Örneğin; ayıp değil her şeyin aslı sorulur, rehberi olmayan yolda yorulur, yokuşta emenet kuskun kırılır; “el atına binen tez iner” demişler.
Karışık Örnekler:
– Balık baştan kokar bunu bilmemek,
Seyrânî gâfilin ahmaklığından.
– Çağır Karac’oğlan çağır / Taş düştüğü yerde ağır,
Gönül sevdiğinden soğur / Görülmeyi görülmeyi.
– Tok olanlar bilemez çektiğini aç kalanın,
Sırtı pek kimseye ahvâl-i şitâ ( kış ortamı ) yaz görünür.
– Cihân-ârâ cihân içredir ârayı bilmezler,
O mâhiler ki deryâ içredir deryayı bilmezler.