Fiilimsi nedir, tanımı, çeşitleri ve cümle örneklerle konu anlatımı sayesinde bu konuyu oldukça kısa ve anlaşılır şekilde kavrayabileceksiniz. Özellikle 8. sınıf müfredatında yoğunlaşan bu konu ne yazık ki öğrenciler tarafından çok karıştırılmakla birlikte, öğrenildikten sonra testlerde çözmesi en kolay soruların başında gelmektedir. Bunun için konu anlatımında önerilen noktalara dikkatle bakılırsa, fiilimsi konusu kolayca öğrenilebilir.

Fiilimsiyi tanımlayarak işe başlayalım: “Fiil kök veya gövdelerinden belirli eklerle türetilen; fakat fiil özelliğini yitirerek cümle içerisinde isim, sıfat, zarf görevleriyle kullanılan kelimelere fiilimsi / eylemsi denir.” Tanımdan anlaşılacağı üzere, fiilimsilerin belli ekleri vardır ve bu ekleri alarak cümle içerisinde belli görevler üstlenirler. Fiilimsiler, fiil kök veya gövdelerinden türemelerine karşın, fiil özelliği taşımazlar ve çekimli fiil olarak kabul edilemezler.

Bu konuyu tam anlamıyla kavramak için, fiilimsinin üç türünün de eklerini kodlayarak ezberlemeniz gerekmektedir. Çünkü bu ekleri bilmeden cümle içerisinde fiilimsileri bulmanız oldukça zordur. Daha sonra bu eki alan fiilimsinin cümle içerisinde hangi görevle kullanıldığına bakmanız gerekir. Mesela “-mak” isim-fiil ekini alan bir kelimenin, cümle içerisinde mutlaka isim göreviyle kullanılması gerekmektedir. Eğer bu adımı da doğruluyorsa, bu kelimenin fiilimsi olduğunu söylemek mümkün olur.

Fiilimsi Çeşitleri

Üç tür fiilimsi vardır. Bunları aşağıdaki başlıklara dokunarak ayrıntılı olarak öğrenebilirsiniz.

1. İsim-Fiil
2. Sıfat-Fiil
3. Zarf-Fiil

Fiilimsi ekleri, fiilden isim soylu kelime üreten yapım ekleri olarak kabul edilmektedir. Çünkü fiil kök veya gövdelerinden, cümle içerisinde isim, sıfat veya zarf olarak kullanılan yeni kelimeler türetmektedir bu ekler. Fiilimsilerin belli başlı özelliklerini maddeler hâlinde özetleyelim:

– Fiil kök veya gövdelerinden türetilir.
– İsim, sıfat ve zarf fiil olmak üzere üç çeşittir.
– Ekleri belirlidir ve ezberlenmesi mümkündür.
– Fiilimsiler, fiil özelliğini yitirmiş kelimelerdir.
– Çekimli fiil olamazlar, cümlede yüklem olarak görev yapamazlar.
– Basit yapılı bir cümleyi, birleşik yapılı hâle getirebilir.
– Cümlede fiilimsinin bulunduğu kısım, yan cümle olarak adlandırılır.
– Tamlama ve kelime grupları içerisinde yer alabilir.
– Fiilimsiler, başka çekim veya yapım ekleri alabilirler.
– Cümle içerisinde isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılırlar.
– Fiilimsileri niteleyen kelimeler, cümlede zarf görevinde olur.
– İsimler gibi ancak ek-fiil alarak yüklem olarak kullanılabilir.
– Fiilimsi ekleri, fiilden isim soylu kelime türeten yapım ekleridir.
– Fiil çekim ekleri, kip ekleri, şahıs ekleri alamazlar.

Fiilimsi Örnekleri

– Eve gelirken arkadaşımı gördüm. (z-f)
– Kitap okumak, cehalete zararlıdır. (i-f)
– Yıkılası gurbet eller, yavrumu aldı benden. (s-f)
– Türklerin ana yurdu hakkında iki farklı görüş vardır. (i-f)
– Düşünerek bu işin üstesinden gelebilirsin. (z-f)
– Çok gezen mi, yoksa çok okuyan mı bilir? (s-f)
– Akşamleyin bir fırtına kopuverdi. (z-f)
– Tek hayalim görünmez adam olmaktı. (s-f)
– Güzel konuşma sanatı, iletişimde önemlidir. (i-f)
– Elindekileri birden bırakıp, kardeşine doğru koştu. (z-f)
– Görülmedik bir olayla daha karşınızdayız. (s-f)

Orkun KUTLU