Türkçe, dil bilgisel açıdan çok düzenli ve güçlü bir yapıya sahiptir. Max Müller Türk dil bilgisinin bu eşsiz gücünü “Türkçenin bir dilbilgisi kitabını okumak, bu dili öğrenmek niyetinde olmayanlar için bile gerçek bir zevktir. Türlü dilbilgisel biçimlerin belirtilmesindeki ustalık, ad ve fiil çekimi sistemindeki düzenlilik ve bütün dil yapısındaki saydamlık ve kolayca anlaşılabilme yeteneği, insan zekâsının dil aracıyla beliren üstün gücünü kavrayabilenlerde hayranlık uyandırır… Türk dilinde her şey saydamdır, açıktır. Dilin iç ve dış yapısı, billur bir arı kovanı yapısını seyrediyormuşuz gibi ortadadır… Türk dili, seçkin bir bilginler kurulunun uzun bir çalışma ve oylaşmasıyla yapılmış sayılacak düzgünlüktedir.” sözleriyle anlatmaktadır.
Türk dili, matematiksel duyarlılık olarak bile kabul edilebilecek böylesine güçlü bir yapıya sahip olduğu için, Türkçe dil bilgisi öğretiminin diğer dillere göre daha kolay olması gerekmektedir. Ayrıca Türkçenin sondan eklemeli bir dil olması da, sözcük türetme mantığının kavranması açısından önemlidir. Sözcüklerin oluşum esaslarındaki açıklık ve oldukça karışık ifadeleri bile basit sıralı – bağlı cümle yapılarıyla ifade edebilme gücü, Türkçe dil bilgisi öğretimini kolaylaştırmaktadır. Gramer, her ne kadar kurallar bütünü olarak kabul edilse de, dili ayakta tutan bir sistemdir ve dili koruma özelliği taşımaktadır. Bu anlamda Türkçenin düzenli ve ciddi bir dil bilgisi mantığı vardır.
Türkçe dil bilgisi öğretimi, anlatılan güçlü yapıya paralel olarak gerçekleştirilmelidir. Fakat günümüzde Türkçe dil bilgisi öğretimi, yanlış yöntemler nedeniyle sığ ve kurallara dayalı öğretilmektedir. Geleneksel dil bilgisi öğretimi, aslında her Türk’ün dil edinme becerisiyle sahip olduğu sezgisel becerileri, içinden çıkılmaz kurallarla öğretme çabasına dönüşmüştür. Bu nedenle daha yeni ve etkili yöntemler denenmeli, dil bilgisi öğretimi kuralları öğrenmeden farklı kılınmalıdır.
Dil bilgisi öğretiminde ikinci yanlış, kişilerin kendi çabalarıyla bulmaları gereken ilke ve genellemeleri doğrudan örnek kalıplar üzerinde göstermeye çalışmaktır. Bu yöntem, genelleme yapmayı ve bütünü görmeyi engelleyip, daha dar kalıpların ezberlenmesine neden olacaktır. Bunun yerine metne dayalı dil bilgisi öğretimi yapılmalı ve buluş yöntemiyle dil bilgisi kurallarının içselleştirilmesi sağlanmalıdır. Zeynep Korkmaz da bu konuda “Metinleri takip ederek metinlerden kurallara ve metinlerdeki görevlerden şekillere gittiğimiz zaman, herhalde gramerimiz çok daha başka bir görüş açısından ve kapsamlı bir şekilde, ufku genişlemiş olarak karşımıza çıkacaktır.” biçiminde düşünmektedir.
Dil bilgisi öğretiminin gerekliliği, artık herkes tarafından kabul edilmiş gibidir. Fakat öğretimin nasıl gerçekleştirileceği konusunda farklı düşünceler vardır. Dil bilgisi, diğer temel dil becerilerinden bağımsız olarak öğretildiğinde, kuşkusuz ki bir bütün olan dil becerileri birbirinden uzaklaşır ve birbirini tamamlaması gereken beceriler olumsuz aktarıma bile neden olabilir. Bu nedenle dil bilgisi öğretiminde bütüncül yöntem esas alınmalı ve dil bilgisi ile okuma, yazma, dinleme ve konuşma becerileri kaynaştırılmalıdır.
Dil bilgisi öğretiminde önce kurallar sunulup, daha sonra kuralları pekiştirecek örnekler vermek yerine; örnekler verilip, bu örneklerden hareketle kurallara ulaşılması sağlanmalıdır. Bu yöntem, çağdaş eğitime de uygundur ve daha etkili – kalıcı bir öğrenme sağlamaktadır.
Türkçe dil bilgisi öğretiminde buluş yönteminin gerektirdiği “parçadan bütüne” ilkesinin benimsenmesi gerekir. Çünkü parçayı kavrayan bireyler, bütüne doğru çıkarım yaparak bilişsel şemalarını kendileri oluşturacaklardır. Bu da dil bilgisi öğretiminde ses bilgisinin önemini ortaya koymaktadır. Sesten heceye, heceden sözcüğe, sözcükten cümleye, cümleden paragrafa, paragraftan ise metne doğru giden bir öğretim yolu izlendiğinde, bütünsel çıkarım yapma olanağı artacak ve buluşa dayalı daha etkili bir öğretim sağlanabilecektir.
Orkun KUTLU
