Sanırım her insan hayatında birkaç kez dejavu olmak duygusunu yaşamıştır; fakat dejavu nedir, nasıl olur bilmez veya merak etmez. Dejavu, Fransızca bir kelimedir ve anlamı “bir yeri daha önce görmüş olma veya bir olayı daha önce yaşamış olma” olarak açıklanabilir. Yani basit bir tabirle, yaşanmışlık hissidir.
Bazen günlük yaşam içerisinde bir şeye yöneldiğimizde, “Ben bu anı daha önce de yaşamıştım.” diye düşünürüz. Böyle bir his uyanır içimizde. O anın bizde bıraktığı etkiden midir, yoksa psikolojik olarak yer, zaman ve olay örgüsünün bizim için ifade ettiği anlamla mı ilgilidir bilinmez; ama hemen hemen her insan hayatında birkaç kez bu duyguyu yaşar.
Bilim insanları dejavu olma duygusunun, bazı psikolojik rahatsızlıklarla ilişkili olabileceğini araştırmışsa da bunun şizofreni, anksiyete gibi bilindik hastalıklarla bir bağını kuramamıştır. İlginç olan, epilepsi hastalarının kriz geçirmeden önce dejavu duygusunu yaşadıklarını ifade etmeleridir. Temporal lob epilepsisi denilen hastalıkta, kişinin ataklarından hemen önce dejavu duygusu yaşadığı yaygın olarak kayıt edilmiştir.
Dejavu, aslında beynin biyolojik işleyişindeki bir çakışmanın sonucu olarak kabul edilebilir. İnsan beyni, etki ve tepki şeklinde çalıştığı için, uyarıcılar beynin sağ veya sol lobunda anlam kazanarak ona uygun tepki sağlanır. İşte tam bu sırada, bazen bir olay veya gördüklerimiz hem beynin sağ lobunda hem de sol lobunda anlamlandırılmak istenir. Milisaniyelik bu süreçte yaşanan çatışma, bize dejavu duygusunu yaşatır.
Filmlere konu olan ve bazı kayıtlara göre hastaların hayatını esir alacak kadar ciddi boyutlarda yaşanabilen bu duygu durumunu insanların %50’sinin hayatında en az bir kez yaşadığı düşünülmektedir. Bu olayın paralel evrenle alakasını kuranlar da vardır. Bazen hayatta karşılaştığımız ve seçim yapmak zorunda kaldığımız durumlar, paralel evrenimizi oluşturur ve aynı durumlar karşımıza çıktığında dejavu duygusu canlanır.
Dejavunun aynı zamanda, psişik dalgalar yaydığı düşünülmektedir. Bu nedenle bazı kehanetlere yorumlanmıştır. Bazı telepati ve yoga ritüellernde bu beceriden yararlandığı da söz konusudur.
Orkun KUTLU
