Büyük Moğol kağanı Cengiz Han’ın hayatı, askeri kişiliği, yasaları, Türk mü yoksa Moğol mu olduğu gibi konular ara ara gündeme gelmekte ve çok merak edilmektedir. Bu konularla ilgili sizlere belli başlıklar altında sunacağımız bilgiler, Moğolları tek çatı altında toplamayı ve dünyanın en büyük devletlerinden birini kurmayı başaran Cengiz Han’ı sizlere tanıtmayı amaçlıyor. Aynı zamanda zalim ve barbar ilan edilen Cengiz Han’ın, yaşadığı dönemin şartlarıyla tarafsız bir değerlendirilmesini yapmaya çalışacağız.
Cengiz Han, her şeyden önce tarihe damgasını vurabilmiş nadir devlet adamlarından biri olarak görülmelidir. Kuşkusuz katı kuralları ve bazen acımasız tutumlarıyla bugünkü adalet ve savaş kavramlarını alt üst ediyor olabilir. Fakat dünyanın neredeyse yarısına hâkim olduğu sınırlar içerisinde büyük bir devlet nizamı yaratmak kolay değildir. Onu, bir kelle avcısı olarak nitelendirmeden sosyal ve kültürel hayata neler kazandırdığını da görebilmeliyiz. Sanata ve bilime verdiği önemi, sağladığı din ve vicdan özgürlüğü ve eşitliğe dayalı sosyal devlet düzenini takdir etmemek, haksızlık olacaktır.
Moğol Ulusunun Başbuğ’u Doğuyor.
Cengiz Han’ın doğumuna dair bilgiler çok net olmamakla birlikte 1167 yılında, bugünkü Moğolistan sınırları içerisindeki Börçigin ailesine mensup biri olarak dünyaya gelmiştir. Babası Moğol kağanı Yesügey Bahadır ve annesi Ulun Hatun, ona Türkçe “demirci” anlamına gelen Timuçin (temur+çi) adını koymuştur. Moğol ulusunu tekrar bir araya toplayıp, büyük Moğol hanlığını kurduğu zaman tekrar “Cengiz” adını alacaktır. Cengiz adı ise yine Türkçe ve Moğolcada ortak olarak kullanılan “tengiz” (deniz) adından gelmektedir.
Rivayetlere göre Cengiz Han doğduğunda ilk olarak yumruk şeklindeki eli görülmüştür ve avucunun içinde kan pıhtıları bulunmaktadır. İşte bu olay üzerine babası, onun büyük bir savaşçı olacağını düşünmüş ve ona Timuçin adını vermiştir.
Zor Bir Çocukluk Dönemi
Cengiz Han daha 10 yaşındayken babası, düşman bir kavim tarafından zehirlenerek öldürülmüştür. Bunun üzerine Moğol ulusu dağılmış ve Timuçin ailesiyle birlikte sürgün edilmiştir. Cengiz ve ailesi dağ başındaki bir ormanlık alanda, çok zor şartlar altında yaşamaya devam etmeye çalışmıştır. Avcılık yapmaya, ailesini tehlikelerden korumaya çalışan Cengiz, çok güçlü bir bedene ve karaktere sahip bir çocuk olarak büyümüştür. 13 yaşında yemek konusunda yaşadıkları bir tartışma üzerine kardeşini öldürmüştür. Her şeye rağmen at üstünde yaşar, ok atmada inanılmaz yetenek kazanır ve kendisini askeri yönden geliştirir.
Cengiz Han Tarih Yazmaya Başlıyor.
Cengiz, altı kardeşi ve annesiyle günden güne güçlenmeye başlar. Bazı dost kavimlerin hanlarıyla iş birliği yapar. Bu durum Cengiz ailesinin eskiden beri düşmanı olan Merkitleri kuşkulandırdığı için bir gece otağlarına saldırı düzenlenir. Cengiz Han’ın eşi ve annesi kaçırılır. Cengiz dağlar kaçar ve dostu Kereyit Hanı Tuğrul’dan yardım ister. Yardım üzerine annesini ve tecavüze uğrayan eşini Merkitlerden kurtarır. Yaşadığı bu sıkıntılara rağmen Börte’ye olan sevgisini yitirmez ve büyük Moğol devletini kurmak için kolları sıvar.
Dostu Tuğrul vefat edince, Kereyitler Timuçin’in hâkimiyetini kabul ederler. Çevredeki en büyük tehdit olan Nayman Hanlığı’na savaş açan Timuçin, bir yıl süren savaşın galibi olur. 1206 yılında büyük bir kurultay düzenlenir ve orada Timuçin “Cengiz Kağan” unvanıyla tüm Moğol uluslarının başı ilân edilir. Naymanlar, Uygurlar, Tatarlar ve tüm Moğol boyları tek bir devlette toplanır. Cengiz Han bunun üzerine durmaksızın savaşmaya başlar, çevresinde kendisine tehdit olarak gördüğü tüm hanlıklara saldırır ve muazzam başarılara imza atar. Çin’i gözüne kestirir ve 1211’de Pekin’i kuşatır. İmzalanan barış çok kısa sürer ve 1215’te tekrar bütün Çin’i egemenliği altına alır, onları haraç vermeye mecbur bırakır.
İslam devleti olan Harzemşahlara akın düzenleneceği duyulunca, Harzemşah hükümdarı Alaaddin Muhammed, telaşlanarak bir ticaret anlaşması yapmayı teklif eder. Bu olay, Asya ekonomisinde şahlanma yaratacak bir devri başlatır. Büyük ticaret kervanları kurularak, çok değerli eşyalar ticaret yollarında gidip gelmeye başlar. Moğol Hanlığı ekonomik olarak büyür, zenginleşir. Ülke içerisinde posta teşkilatı kurulur, bilim ve sanatta gelişmeler yaşanır.
Asya’da Kanın Oluk Oluk Aktığı Bir Dönem
Cengiz devletini inanılmaz bir hızla büyütür, genişletir ve zenginleştirirken bazı yerlerde baş kaldırmalar meydana gelir. Harzem bölgesindeki Otrar valisi, bir ticaret kervanını kendi halkına yağmalatır ve tüm Moğolları kılıçtan geçirir. Bu olayın aydınlatılması için Cengiz Han bir elçi heyeti gönderir; fakat bu elçiler de öldürülür. Bu olay, Harzemşahların sonu olacağı gibi İslam dünyasına da büyük zararlar verecek akınların başlangıcı olacaktır.
Cengiz büyük bir öfke ile oğullarını da alarak Harzemşahlar üzerine bir akın başlatır. Bazı rivayetlere göre halk hemen teslim olur, bazı rivayetlere göre ise çok kan dökülür. Otrar valisi kaçtıkça, Moğol ordusu onu takip eder. Geçtikleri yerlerde tek bir canlı kalmaz, bütün şehirler yakılıp yıkılır. Bu takip Horasan, Buhara ve Semerkant’a kadar uzanır. Bu İslam şehirlerinde de çok kan dökülür, şehrin büyük bölümlerine zarar verilir. Beş ay içerisinde burada taş üstünde taş, baş üstünde baş bırakılmaz.
Bu olaylar, bugün İslamcı çizgideki yazarlar tarafından barbarlık, vahşilik, canilik olarak gösterilmeye çalışılmaktadır. Hâlbuki Cengiz’in ne İslam diniyle ne de başka kavimlere düşmanlığı yoktur. Bu olayları başlatan, ticaret anlaşmasını bozan ve Cengiz’in hâkimiyetine baş kaldıran topluluklardır. Bunun cezası ağır olmuştur; çünkü Cengiz’in gazabı merhametinden büyüktür! Nitekim bu olayların başlamasına neden olan Vali, ağzına eritilmiş gümüş dökülerek ibret-i alem olsun diye öldürülmüştür.
Asya’daki bu savaşlarda yaklaşık 40 milyon insanın öldüğü tahmin edilmektedir. 1 saatte 1,5 milyon insanın öldüğü bilgisi eğer gerçekse, bu konuda araştırma yapan Avrupalı bilginlerin söylediğine göre ölümler sonucunda 700 milyon ton karbon dünyadan silinmiştir. Ormanlar artmış, atmosferdeki oksijen oranı bile artmıştır.
Cengiz Han Uçmağa Varıyor.
60 yaşına geldiğinde, bugün hâlâ tam olarak bilinemeyen bir sebeple Cengiz Han vefat ediyor. Rivayetler, attan düşerek, bacağına değen bir oktan yaralanarak, dönemin yaygın hastalıklarından birine yakalanarak… ölmüş olabileceğini söylüyor. 1227 yılında büyük Moğol hakanı Cengiz Han, vefat ediyor. O öldüğünde, devletin sınırları Japonya’dan Hazar Denizi’ne kadar uzamıştı. Bugün dünyanın en büyük devletlerinden Çin, Rusya, İran gibi devletlere boyun eğdirilmişti. Dünyanın en geniş sınırlara ulaşan ikinci devleti kurulmuştu.
Aynı zamanda sınırlar batıda Avrupa’ya dayanmıştı. Eğer yaşasa ve akınlara devam etse, Moğol İmparatorluğu muhtemelen Avrupa’nın tamamına hâkim olacak güce sahipti. Fakat her büyük devlet gibi o da zamanla dağılarak, bugünkü Moğolistan sınırlarına kadar küçüldü. Cengiz Han, öldüğünde bugün bile bilinmeyen bir yere gömülmüş ve mezarının -tahminimizce yeri belli olmasın diye- üzerinden binlerce atlı geçirilmiştir. Cenaze törenine gelen binlerce kişi, Cengiz Han’ın vasiyeti üzerine intihar etmiştir. Bu ilginç olaylar yüzünden bugün bile Cengiz Han’ın mezarının yeri bilinmemektedir.
Cengiz Han’ın Ünlü Sözleri
– “Köpek su içerken ses çıkarır, korkunca ürür, darbe alınca da inler. Kurtsa suyu sessizce içer, ay ışığında aşkını ulur, ölüm karşısında aman dilemez. Boynuna bir ip bağlanmasını asla kabul etmez, özgürlüğünü pazarlık konusu etmektense ölmeyi tercih eder!”
– “Türkler hiçbir savaşı kaybetmezdi, eğer kendi ırklarından kadınlar ile evlenselerdi.”
– “Bir çivi bir nalı, bir nal bir tırnağı, bir tırnak bir ayağı, bir ayak bir atı, bir at bir kumandanı, bir kumandan bir vatanı mahvedebilir…”
– “Benim kazanmam yeterli değil! Diğerlerinin hepsi kaybetmelidir.”
– “At sırtında dünyayı fethetmek kolaydır. Zor olan inip onu yönetmektir.”
– “Arkasındaki düşmanı hisseden; önündeki düşmanla savaşamaz.”
Cengiz Han’ın Türklüğü ve bir barbar olmadığına dair hazırladığımız iki ayrı sayfaya aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz.
Cengiz Han Türk müdür?
Cengiz Han Barbar mıydı?
Cengiz Han hakkında “Mongol” adında çok güzel bir sinema filmi vardır. Eğer izlemediyseniz bu ödüllü filmi mutlaka izlemelisiniz. Burada anlatılan teorik bilgilerin, canlandırıldığını göreceksiniz. Kurgusu ve görselliği harika olan bu filmi izlemenizi tavsiye ediyorum.
Orkun KUTLU
