- Çokbilgi.com - https://www.cokbilgi.com -

Birleşik Zamanlı Fiiller

birleşik zamanlı fiiller konu anlatımıBir fiilin birden fazla “zaman eki” (kip eki) almış hâline birleşik zamanlı fiiller denir. Bilindiği üzere bir fiilin çekimlenirken, mutlaka kip ve şahıs eki alması gerekir. İşte bazen, fiiller birden fazla kip ekini alabilirler. Bir fiilin birden fazla kip ekini aldığı durumlara “birleşik zamanlı fiiller” denilmektedir.

Basit zamanlı fiil, fiilin tek bir zaman veya kip bildirecek şekilde çekimlenmesiydi. Birleşik zamanlı fiil ise, fiilin birden çok kip ve zaman bildirecek biçimde çekimlenmesiyle oluşur. Basit çekimli fiillere ekfiilin getirilmesiyle yapılır. Üç grupta incelenir.

Birleşik zamanlı fiillerle, birleşik fiiller birbiriyle karıştırılmamalıdır. Burada anlatılan konu, fiillerin aldığı zaman ekleriyle ilgilidir. Birleşik fiil ise, yapısına göre bir fiilin birden fazla sözcükten meydana gelmiş olmasıdır. Bir yardımcı fiil alarak oluşan fiiller, birleşik fiildir. Birleşik zamanlı fiiller ise, fillerin yapısal özelliklerinden bağımsızdır. Yalnızca birden fazla zaman (kip) eki almış olması önemlidir.

a. Hikaye Birleşik Zamanı: Fiilin basit çekiminden sonra ekfiilin “idi” şekli getirilerek yapılır.

Gel-miş-idi-m —-> gelmiştim

Yukarıdaki örnekte görüldüğü üzere, “gel-” fiili, hem duyulan geçmiş zaman eki olan “miş” ekini hem de görülen geçmiş zaman eki olan “ti” ekini alarak “birleşik zamanlı bir fiil” meydana getirmiştir. Bu fiili adlandırırken “gelmek fiilinin öğrenilen geçmiş zamanının hikayesi” deriz.

Biliyorduk (Bilmek fiilinin şimdiki zamanının hikayesi)
Çözmeliydik (Çözmek fiilinin gereklilik kipinin hikayesi)
Bazen ekfiille çekimli fiil arasına başka ekler girebilir.
“Alacak mıydı?” sözünde araya “mi” soru edatı girmiş, “açmışlardı” sözünde ise araya “-ler” çoğul eki gelmiştir.



b. Rivayet Birleşik Zamanı: Fiilin basit çekiminden sonra ekfiilin “imiş” şekli getirilerek yapılır.

Gel-ecek-miş —-> Gelecekmiş

Yukarıdaki örnekte “gel-” fiili hem “ecek” gelecek zaman kip ekini hem de “miş” duyulan geçmiş zaman ekini alarak birleşik zamanlı bir fiil meydana getirmiştir.

Geliyormuşum (gelmek fiilinin şimdiki zamanının  rivayeti)
Gitmeliymişiz (gitmek fiilinin gereklilik kipinin rivayeti)
Sorarmış (sormak fiilinin geniş zamanının rivayeti)
Çözmüş müymüş (Çözmek fiilinin öğrenilen geçmiş zamanının rivayeti)

c. Şart Birleşik Çekimi: Fiilin basit çekiminden sonra ekfiilin “ise” şekli getirilerek yapılır.

Gel-ecek-se-k —-> Geleceksek

Yukarıdaki örnekte görüldüğü üzere, “gel-” fiili hem “ecek” gelecek zaman kip ekini hem de “se” şart kip ekini alarak birleşik zamanlı bir fiil oluşturmuştur.

Geliyorsanız (gelmek fiilinin şimdiki zamanının şartı)
Gelmişseniz (gelmek fiilinin öğrenilen geçmiş za- manının şartı)
Gelmeliyseler (gelmek fiilinin gereklilik kipinin şartı)

Not: Ekfiilin geniş zamanda kullanılan eklerle birleşik zamanlı fiil yapılamaz. Ayrıca birleşik zamanlı fiillerde anlam kayması aranmaz: çünkü fiilin çekiminde daima ekfiilin zamanı hakimdir.

“Sözcük Türleri” sayfasına dön! «|