Ulu Önder Atatürk’ün Türk Diline, güzel Türkçemize verdiği önemi ve katkılarını, bu konu hakkındaki sözlerine bakarak anlamak mümkündür. Atatürk, dilin toplumlar için ne kadar önemli olduğunu bilmiş ve Türk dilini hak ettiği yere getirmek için çok önemli çalışmalar yapmıştır. Şimdi bu çalışmaları, Atatürk’ün sözleri ve düşünceleri ışığında anlatmaya çalışalım.
Atatürk’ün inkılapları arasında gösterilebilecek en önemli çalışmalarından biri, bugün “Türk Dil Kurumu” olarak bilinen “Türk Dili Tetkik Cemiyeti“nin 12 Temmuz 1932’de kurulmasıdır. Atatürk’ün Türk dili ve tarihi üzerinde çok ciddi ilgisi ve araştırmaları vardı. Türkçenin Osmanlı döneminde oldukça bozulduğunu ve yabancılaştığını gören Ulu Önder, dilimizin tekrar canlandırılması, özleştirilmesi ve köklerindeki gücüne yeniden kavuşturulması için ilim çevrelerini harekete geçirmiş, çalışmaları birebir takip etmiştir.
Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nde yerli ve yabancı araştırmacılar bir dizi kurultaylar yaparak, etimolojik, yöresel ve genel sözlükler hazırlamışlar, yeni Türk harflerinin geliştirilmesi üzerine araştırmalar yapmışlardır. Göktürk alfabesi ve yazısı üzerine eserler yazılmış, Türk dili ve edebiyatı için büyük önem arz eden Kutadgu Bilig, Divanü Lügati’t Türk gibi eserler hakkında araştırmalar yapılmış, eserler verilmiştir.
Harf Devrimi, kuşkusuz Atatürk’ün dil konusunda atmış olduğu en önemli adımdır. Osmanlı döneminde kullanılan Osmanlıca, Türkçeden oldukça uzaklaşmış bir dildi. Şöyle ki iki sayfalık bir metinde ancak beş on tane Türkçe kelime bulunuyordu. Arapça ve Farsçanın Türkçe üzerindeki bu olumsuz etkisi, halkın konuştuğu dilin dışında bir “saray dili” ortaya çıkarmıştı. “Osmanlıca Nedir?” yazımızdan bu konu hakkında daha çok bilgi bulabilirsiniz. İşte cumhuriyet devrimlerinden en önemlilerinden biri, yok olmak üzere olan bu dili canlandırmaktı.
Hem yazı dilinde hem de konuşma dilinde ortaya çıkan bu ikiliği ortadan kaldırmak için Türkçenin ses ve şekil yapısına uygun olan bir alfabeye geçmek şarttı. Bu konuda alanında gerçekten emektâr ilim adamlarını görevlendiren Büyük Önder, uzun bir süre yeni alfabenin hazırlığını yaptı. 1 Kasım 1928’de yeni harfler kullanılmaya başlandı ve Harf Devrimi yapılmış oldu. Bu devrim, Atatürk’ün Türk diline yapmış olduğu en büyük katkılardan biridir. Çünkü bu devrimden önce %10 bile olmayan okuma yazma oranı, kısa sürede %70’lere yaklaşmış ve bugün %99’u okur yazar olan bir ulus meydana gelmiştir.
Atatürk, vasiyetnâmesinde bütün mal varlığını bugünkü Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’na bağışladığını ifade etmiştir. Bu kurumlar bugün bile bütçelerinin neredeyse tamamını Atatürk’ün İş Bankası’nda bulunan hissesinden karşılayarak bilimsel araştırmalar yapmakta, kitaplar ve süreli yayınlar yapmaktadır.
“Türk demek, dil demektir. Millet olmanın en belirgin niteliklerinden biri dildir. Türk milletindenim diyen kişi, her şeyden önce kesinlikle Türkçe konuşmalıdır. Türkçe konuşmayan bir kişi, Türk kültürüne ve milletine bağlılığını öne sürerse buna inanmak doğru olmaz.” sözüyle Türkçenin milletimiz için ne denli önemli olduğunu vurgulayan Ulu Önder, “Milli his ile dil arasındaki bağ çok kuvvetlidir. Dilin milli ve zengin olması, milli hissin gelişmesinde başlıca etkendir. Türk dili, dillerin en zenginlerindendir. Yeter ki, bu dil şuurla işlensin. Ülkesini, yüksek bağımsızlığını korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.” sözleriyle de Türkçenin yabancı dillerin etkisinden kurtarılarak millileştirilmesine olan inancını ifade etmiştir.
Atatürk’ün Türk diline verdiği önemi başlıklar hâlinde özetleyecek olursak;
– Türkçenin köklerini araştırmak, onu koruyup geleceğe taşımak için bilimsel çalışmalar yapmak üzere bilim insanlarını görevlendirmiştir.
– Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu‘nu kurarak, Türk dili ve edebiyatı hakkında bilimsel çalışmalar yapacak ciddi bir kurum meydana getirmiştir. Bu kurumlar Türkçenin canlandırılması, korunması ve güzelleştirilmesi için bugün bile en yetkili kurumlardır.
– “Harf Devrimi”, Atatürk‘ün en etkili ve yararlı inkılâplarından biridir. Halkın okuma yazma oranı artmış ve Türkçe evrensel bir dil olma yolunda gelişmeye başlamıştır.
– Bütün ömrü boyunca dil konusunda duyarlı olmuş, araştırmalar yapmış, kitaplar yazmıştır. Geometri ve matematik terimlerini bizzat kendisi Türkçeleştirmiş, bilimsel terim ve kavramların Türkçeleştirilmesi için bilim adamlarını görevlendirmiştir.
– Vasiyetinde tüm mal varlığını Türk Dil ve Tarih Kurumlarına bırakmıştır.
– Dili, milli benliğin temel taşlarından biri olarak gören bir nesil ve ulus yaratmak için konuşmalarında Türkçenin korunup, geliştirilerek geleceğe taşınmasına hep vurgu yapmıştır.
Orkun KUTLU
