‘Tabiî Bilimler ve Dilbilimi‘ bahsinde söylediğim gibi, konuşmanın ilk çocukluk yıllarında öğrenilmesinin kolaylığı, sözü ve düşünceyi problemsiz ve apaçık tşler olarak gösterir ve bizi yanıltır. Tabiatıyla, bunların bütün insanlar için aynı olan birbirinden ayrılmayan açık seçik düşünce kanunlarını vücuda getirdikleri hissine kapılırız.
Hal ve keyfiyetler üzerinde mutabakata ulaşmak için konuşuruz. ‘Lütfen kapıyı kapa‘ diyorum, burada hitap edilen kimse, ‘kapı‘ nın çevremizin belirli bir kısmını gösterdiği ve belirli bir işin yapılmasını istediğim hususunda benimle mutabıktır. Bu anlaşmaya nasıl ulaştığımızı açıklamamız günlük içtimaî ortamda son derece tatmin edicidir.
Bunlar yine de bizi iletişime götüren içtimaî ortamda yahut şahsî ihtiyaçlar üzerindeki tespitlerle çoğaltılmış ve genişletilmiş aynı hal ve keyfiyet (kapı vs.) üzerindeki diğer antlaşmalar (tespitler) dır.
Burada düşüncenin kanunları yoktur. Fakat cümlelerimizin kaideli yapıları, bize burada HERHANGİ BİR YERDE kanunların bulunduğu hissini verirler. ‘Also ick hoch ur; saje ihm, sack ick, pass uff, vvarum machs’te nich… !‘ türünden konuşmaların anlaşılmasıyla ilgili açıklamalar ‘ben’ ile ‘o’ yu iletişime ulaştıran gerçek sürece tekabül etmezler.
Ne kadar çok şey öğretseler ve ne kadar enteresan olsalar da, insanların birbirleriyle iletişimine sebep olan sosyal ve duygusal ihtiyaçların psikolojik ve sosyolojik tasvirleri de bunu aynı şekilde hakkıyla yerine getiremezler. Problemin önünden geçip giden buna benzer bir yol da dillik cümlelerden hareketle içtimaî durumun istimali ve fizyolosine geçiştir.
Anlamanın NİÇİN’i daha uzun müddet bir sır olarak kalacaktır fakat anlamanın mantığı, yani NASIL‘ı kanunların yahut kaideli münasebetlerin arka planı söz konusudur. Bu gramerde, kurduğumuz cümlelerle ifade ettiğimiz söz konusu konularda ve birliklerde tecrübenin tabiatını ve akışını nasıl tanzim ettiğimiz sorusunun cevabı budur. Bu durum tabiat ilmi bakımından önemlidir. Bu, göreli ve bay herhangi birinin tabiî mantığına uymasa da, tabiat biliminin aklî yahut mantıkî bir temeli OLABİLECEĞİ manasına gelir.
Temel, belki her yerde, dilden dile biraz farklıdır ve bundan dolayı bu değişkenliğin boyutlarını, bütün dünyaya çizmek mecburiyetiyle karşı karşıya kalabiliriz, yine de araştırılabilir kanunları olan mantıkî bir temel söz konusudur. Öyleyse, burada dile getirilen dillerin önemiyle ilgili görüş-doğru olsa bile- ilmî düşünce ve araştırma metotlarını sosyal uyum ve duygusal dürtülerin alelade bir vasıtası haline getiririz.