Küçümseme Cümleleri
Tarih: 29 Mart 2016 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 8 Yorum var.
Cümlenin anlam özelliklerinden biri olan küçümseme cümleleri, genellikle bir alay, aşağılama ifade etmek için kullanılır. Küçümseme; “bir kişiyi, olayı veya durumu önemsiz, değersiz bulmak, küçük görmek” olarak tanımlanabilir. Bu tarz cümlelerde genellikle kişinin beğenmeyişi, kibirlenmesi söz konusudur. Bir kişinin çabasını veya ortaya koyduğu çalışmasını beğenmeyip, onu yerme işinin ta kendisidir.
“O da eli fırça tutan herkes gibi, büyük bir ressam olduğunu zannediyor.” cümlesinde, bahsi geçen kişinin kendini büyük bir ressam olarak görmesinin yersiz olduğu, onun aslında pek de başarılı bir ressam olmadığı ifade edilmeye çalışılıyor. Bu sözlerin sahibi, bahsi geçen kişiyi küçümsemekte, onu beğenmemekte ve hafife almaktadır.
NOT: Sadece kişiler değil, diğer varlıklar, olaylar veya düşünceler de küçümsenebilir.
Örnek: – Böyle odun bir adamın kibarlığı ancak bu kadar olur!
Zincirleme ve Takısız İsim Tamlaması
Tarih: 20 Mart 2016 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 3 Yorum var.
İsim tamlamaları içerisinde belirtili ve belirtisiz isim tamlamalarının dışında bir de takısız ve zincirleme isim tamlamaları bulunmaktadır. Bu isim tamlamalarının belirtisiz veya belirtili isim tamlamaları başlığı altında incelenmesi gerektiği düşünülse de, sınavlarda ayrı isimlerle sorulduğu için sizlere ayrıntılı olarak farklarını ve açıklamalarını göstermeye çalışacağım.
Zincirleme İsim Tamlaması
En az üç tane ismin, bir anlam bütünlüğü içerisinde farklı bir kavramı veya nesneyi karşılamak üzere arka arkaya gelmesiyle oluşan tamlamalardır. Aslında bu tamlamanın oluşma mantığı şöyledir: Bir tane belirtili veya belirtisiz isim tamlaması düşünelim. O tamlamanın tamlayanı veya tamlananı yine bir isim tamlaması oluşturduğunda, üç kelimelik bir zincirleme isim tamlaması oluşmaktadır.
Örneğin, “bahçe kapısı” bir belirtisiz isim tamlamasıdır. Bu tamlamanın tamlayanı olan “bahçe” kelimesiyle yeni bir tamlama oluşturup “okul bahçesi” diyelim. Birleştiğinde “okul bahçesinin kapısı” tamlaması meydana gelir ve bu zincirleme isim tamlaması olarak adlandırılır.
İsim Tamlaması Nedir?
Tarih: 11 Mart 2016 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 9 Yorum var.
Birden fazla ismin, bir anlam bütünlüğü içerisinde arka arkaya gelerek oluşturdukları kelime gruplarına “isim tamlaması” denilmektedir. Bazı kavram veya nesneleri ifade etmek için bu türden isim tamalamalarına ihtiyacımız vardır. Bir isim tamlaması için mutlaka birden fazla ismin, bir anlam bağı kurarak bir araya gelmesi gerekmektedir.
İsim tamlamalarında, bütün tamlamalarda olduğu gibi ilk kelimeye “tamlayan“, ikinci kelimeye ise “tamlanan” denilmektedir. Örneğin, “boyanın rengi” isim tamlamasında “boyanın” tamlayan, “rengi” kelimesi ise tamlanandır. İsim tamlamaları bulunurken, iki kelimenin de mutlaka isimden oluşması gerektiği akıldan çıkarılmamalıdır.
Güneş ışığı, okul günleri, bahçe kapısı, İrem’in kalemi, fan sesi, Türk destanı… gibi kelimelerin tamamı isim tamlamalarına örnektir. Bu tamlamaların hepsinde ortak olan özellik, iki kelimenin de isim olmasıdır. Ayrıca bu kelimeler anlam özelliklerine göre yeni bir kavramı veya nesneyi karşılamak üzere mantıklı olarak bir araya gelmişlerdir.
Sıfat Tamlaması Nedir?
Tarih: 8 Mart 2016 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 8 Yorum var.
Sıfat tamlamaları, bir sıfat ile bir ismin bir araya gelerek oluşturmuş oldukları bir kelime grubudur. Tıpkı isim tamlamaları gibi, sıfat tamlamaları da en az iki kelimeden oluşmaktadır. Bu kelimelerden birinin mutlaka sıfat, diğerinin ise isim olması gerekmektedir. Zaten sıfatlar, isimlere bağımlı kelimelerdir. Yani isimler olmadan, sıfatlar yaşayamaz. Bunun için sıfatın olduğu yerde mutlaka bir isim vardır. Bu da demektir ki, sıfatın olduğu her yerde mutlaka bir sıfat tamlaması vardır.
“Kırmızı araba” tamlamasında, araba ismini niteleyen kırmızı sıfatı, onun özelliğini göstermiştir. Bunun için bu kelime grubu bir sıfat tamlamasıdır. Sıfat tamlamalarında isme “nasıl” veya “hangi” sorularını sorabiliriz. “Küçük çocuk” örneğine bakarsak, “Nasıl çocuk?” sorusunu sorduğumuzda “küçük” sıfatını bulabiliriz. Aynı şekilde “bu ev” tamlamasında “Hangi ev?” sorusunu sorduğumuzda “bu” sıfatını bulabiliriz. İsim tamlamalarında ise “Ne?” sorusu sorulmaktadır. İşte sıfat tamlaması ise isim tamlamalarının farkı böyle anlaşılabilir.
Bütün sıfat türleriyle sıfat tamlaması kurulabilir. “Bir kaşık” (sayı sıfatı), “şu apartman” (işaret sıfatı), “akıllı öğrenci” (niteleme sıfatı), “bazı insanlar” (belgisiz sıfat), “hangi kalem” (soru sıfatı)… Bu örneklerde görüldüğü üzere sıfat tamlaması için herhangi bir sıfat yeterlidir.