Endişe / Kaygı Cümleleri
Tarih: 20 Ekim 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: Yorum yok.
Endişe veya kaygı cümleleri, kişilerin bazı bilgi veya düşüncelere dayanarak, bir konu hakkında olumsuz sonuçlanabilecek kestirmelerde bulunduğumuz cümlelerdir. “Genellikle kötü bir şey olacakmış düşüncesiyle ortaya çıkan ve sebebi bilinmeyen gerginlik duygusu” olarak tanımlanan kaygı, tam da bu şekilde bir kişi veya varlığa dair kötü senaryolar ürettiğimiz cümlelerdir. “Kapıyı kilitledim; ama yine de eve hırsız girerse yandık.” cümlesinde kişi eve hırsız girme ihtimalini düşünerek kaygılanmaktadır.
Herhangi bir olayın olumsuz bir şekilde sonuçlanabileceğine dair kaygılanmaya “endişe” denir. Endişe kelimesi için, tasa veya kaygı da diyebiliriz. “Sınavda her şeyi unutacakmışım gibi geliyor.” cümlesini söyleyen kişi, çalıştığı konuları sınav anında unutacağından kaygı etmektedir. Hâlbuki bu insanda heyecanın vermiş olduğu bir tasa hâlidir, gerçekten böyle olup olmayacağı belli değildir. Bir durumun kötü bir şekilde sonuçlanma kaygısı içinde bulunma ifade eden cümleler, endişe bildirir.
Örnek: – Eve bu kadar geç gelmezdi, başına bir şey mi geldi acaba?
– Ya annem bugün okula gitmediğimi duyarsa?
– Şimdiye çoktan gelmiş olmalıydı, başına bir şey mi geldi ki?
– Ya biz dönene kadar yağmur başlarsa?
– O güne kadar parayı bulamazsam?
– Ya bu tahlil sonuçlarım da kötü çıkarsa?
Pişmanlık Bildiren Cümleler
Tarih: 19 Ekim 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 3 Yorum var.
Pişmanlık ifade eden cümleler; bir kişinin yaptığı bir işten, söylediği bir sözden veya kendisini sorumlu hissettiği herhangi bir durumdan dolayı söylenen cümlelerdir. Bu cümlelerde genellikle “Keşke yapmasaydım, demeseydim…” gibi anlamlar bulunur. Olumlu bir şey yapma imkânı varken, olumsuz olanı seçtiği için kişi üzüntü duymaktadır. Bu cümleler bazen kendi kendiyle dertleşen bir insanın sözlerini andırır. “Babamı dinleyip şemsiyemi yanıma alsaydım ıslanmayacaktım.” cümlesinde kişi babasının sözünün dinlememekten dolayı pişman olduğunu bildirmiştir.
Pişmanlık ifade eden cümlelerde kişi olumsuz bir durumla karşılaşmış demektir. Aksi taktirde iyi bir durumdan pişmanlık duyulmaz. Örneğin “Bildiklerimi sana anlatmasam, başıma bunlar gelmeyecekti.” cümlesinde bir kişinin bildiği bazı gizli şeyleri arkadaşına anlatması sonucunda başına bazı sıkıntılar gelmesinden duyulan pişmanlık ifade edilmektedir. Görüldüğü üzere pişmanlık cümleleri, alınan yanlış bir kararın açtığı olumsuz durumlar karşısındaki duyguları ifade etmektedir.
Bununla birlikte pişmanlık ile hayıflanma farklı kavramları karşılamaktadır. Pişmanlık, kişinin yaptığı bir davranıştan ötürü üzüntü duymasıdır. Yani kişi geçmişte bir davranışta bulunmuş ve bundan dolayı bugün mutsuz olmuşsa bunu pişmanlık kavramı ile açıklarız. Fakat geçmişte kişinin elinde bir fırsat varken, bu fırsatı kaçırmış ve yapmadığı bir şeyden dolayı bugün üzülüyorsa, o durumu hayıflanma kavramı ile ifade edebiliriz.
Örnek: – Borç vermeseydim, dolandırılmayacaktım.
– Seni biraz dinleseydim, arabayı çok ucuza alabilirdim.
– Sakin olmayı başarabilseydim, onunla kavga etmeyecektim.
– İkinci bir dili öğrenmiş olsam, yurt dışına gidebilirdim.
– Sınava yeterince çalışsam bu kadar kötü bir notu almazdım.
– Bu işe hiç başlamasaydım iyi olacaktı.
– Sigarayı hiç içmesem ne kadar güzel bir hayatım olurdu.
– Saçlarımı kızıla boyatmasam daha güzel olacaktı.
– Zamanında güzel dostlar kazansam çok mutlu olurdum.
Öneri / Tavsiye Cümleleri
Tarih: 18 Ekim 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 2 Yorum var.
Cümlenin anlam özelliklerinden öneri cümleleri, bazı konularda yaşanan sorunları aşmak için yapılması gereken davranışlarla ilgili fikir ortaya koymayı amaçlar. Bu cümlelerde ifade edilen şeyin yapılması hâlinde olumlu sonuçların ortaya çıkacağı ön görülür. İkaz (uyarı) cümlelerinden bir yönüyle ayrılır. Uyarı cümlelerinde sonucu önceden kestirilen bir durumu önlemek için daha kesin bir dille talimat verme söz konusudur. Öneri cümleleri ise daha çok nasihat cümlelerine yakındır. Kişinin bir sorunla başa çıkabileceği veya hayatına herhangi bir olumlu etki yapabileceği bir konuda fikirler ileri sürülür.
“Öğrendiklerinin kalıcı olması için, konuyu evde tekrar etmen ve bolca soru çözmen gerekir.” cümlesi bir tavsiye ifade eder; çünkü öğrencinin öğrenmesini kalıcı hâle getirmesi için bir öneride bulunulmuştur. Buna uymak veya uymamak öğrencinin elindedir. “Yağmur yağdığı için arabayı hızlı kullanma.” cümlesi ise bir uyarı ifade etmektedir. Buna uymak hayati bir önem taşımaktadır. Bir durumun daha iyi bir hale gelebilmesi için, bir konuda eksik görülen herhangi bir şeyin giderilebilmesi amacıyla teklif getirmektir aslında öneri cümleleri. “Uyumadan dişlerini fırçalasan iyi olur.” cümlesinde kişinin hayatına olumlu bir şeyler kazandıracağı düşünüldüğü için tavsiyede bulunulmaktadır.
Örnek: – Hep aynı türde kitap okumak yerine, farklı türleri denemelisin.
– Kitaptaki bilgiler üç bölümde verilirse daha kullanışlı olur bence.
– Daldaki elmayı almak için merdiven kullanmalısın.
– Yolculuğa çıkarken yanına bir kitap al ki canın sıkılmasın.
– Farklı tonlarda kıyafetlerle tarz yapmalısın.
– Bu işe sabırlı yaklaşmanız daha doğru olacak.
– Kilolarından kurtulmak istiyorsan düzenli spor yapmalısın.
– Kafanı dağıtmak istiyorsan, piknik yaparak doğayla buluş bence.
– Konuyu iyice anlamak istiyorsan, önce tekrar et, sonra da bol bol soru çöz.
Uyarı Cümleleri
Tarih: 17 Ekim 2015 | Bölüm: Dil-Anlatım | Yorumlar: 4 Yorum var.
Bir kişiye, hayatındaki herhangi bir konuyla ilgili öğütler vermeye veya onu bir konuda dikkatli olmaya çağırmaya yönelik cümlelere “uyarı cümleleri” denilmektedir. Uyarı kelimesi, “herhangi bir konu, sorun üzerine ilgi çekme, ikaz, ihtar, tembih” şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tür cümlelerde genellikle karşıdaki kişinin iyiliğini düşünerek, davranışlarına veya fikirlerine yön verme amacı vardır. Genellikle büyüklerin küçükler için söylediği sözler veya üstlerin astlara sözleri uyarı niteliği taşımaktadır.
Herhangi bir konu veya sorun üzerine ilgi çekme, ikaz, ihtar, tembihte bulunmaya “uyarı” (ikaz) denilmektedir. “Bu kadar çok yersen sağlığın bozulacak.” cümlesinde, kişinin beslenme alışkanlıklarını gözden geçirmesi gerektiğine vurgu yapılmakta ve buna dikkat etmezse başına kötü şeyler gelebileceği konusunda bir uyarı yapılmaktadır. Bu cümleler bir kişiyi, kötü bir durumla karşılaşma ihtimaline karşı bilgilendirme niteliği taşır.
Örnek: – Evi yeni badana ettik, lütfen eşyaları taşırken buna dikkat edin.
– Yazın yaşa, kışın taşa oturma.
– Böyle bir hata yaptığını kabul etmelisin.
– Sağlığınız için sigarayı en kısa zamanda bırakın.
– Kışın zincir takmadan yola çıkmayın.
– Ekinde izi olmayanın, harmanda yüzü olmaz.
– Üzerime bu kadar gelmeyin.
– Terliyken soğuk su içmeyin.
– Böyle dedikodular çabuk yayılır, bence herkese anlatma.
– Dilini tutmayı öğrenemezsen etrafında kimsecikler kalmaz.