Nişancı Mehmet Paşa
Tarih: 18 Mayıs 2013 | Bölüm: N | Yorumlar: Yorum yok.
Asrın bir diğer şair sadrazamı da Nişânî mahlasıyla şiir söyleyen Nişancı Mehmed Paşa’dır. Karamanlı olup asıl adı Mehmed’dir. Mevlânâ‘nın soyundan olup Arif Çelebi isimli birinin oğludur. İyi bir öğrenim gören Nişânî, Fâtih‘in veziri Mahmûd Paşa’nın himayesi altında eğitimini tamamladıktan sonra başladığı müderrislik görevinden nişancılığa geçmiş ve Nişancı Paşa diye şöhret bulmuştur. Bundan dolayı da; Nişânî mahlasını almıştır.
Gedik Ahmed Paşa’nın azlinden sonra sadrazam olan Nişânî’nin Fâtih’in Uzun Hasan’a gönderdiği mektubu kaleme aldığı ve bu sayede vezirlik makamına ulaştığı rivayet edilmektedir. Şehzadelerin gizli gizli yürüttükleri taht mücadelesinde Cem Sultan‘ın yanında olan Nişânî, 886/1481-82’de Fâtih’in ölümünden sonra evini basan yeniçeriler taralından parçalanarak öldürülmüştür. Kumkapı’da Alâiye beyinin kızı olan eşinin parasıyla yaptırdığı Cuma Mescidi’nin hazîresine başsız olarak defnedilmiştir.
Aşıkpaşaoğlu Tarihi’nde neslinin uydurma olduğu, insanların malına, kanına ve Ma tamah ettiği, Osmanlı ülkesinde ortaya çıkan yanlış ve usulsüz işlerin onun kından meydana getirildiği kayıtlıdır. İki kısımdan oluşan iki risâlelik Arapça Osmanlı tarihi yazmıştır. Birinci risale, Osman Gazi ve Fâtih’in cülusu, ikinde ise; 1451-1480 yılları arasında geçen olaylara aittir. Tezkireler şiirlerini kadar başarılı bulmazlar. Sadece Beyânî, şiir yazmada güçlü ise de, şiirlerinin az olduğunu söyler. Mecma’ü’ıı-nezâ’ir’de bulunan dokuz şiiri bu konudaki kudretini göstermesi bakımından dikkat çekicidir.
Adni
Tarih: 15 Mayıs 2013 | Bölüm: A | Yorumlar: Yorum yok.
Fâtih dönemi şairlerinden olan Adnî, Fâtih’in veziri Mahmûd Paşa’dır Mahlası birçok tezkirede sehven Adlî şeklinde geçmektedir. Kaynaklarda Alaca-hisarlı olduğu kayıtlıdır. Ancak bugün babasının Sırp despotu Angelos ailesinin Tesalya kolundan gelmiş olması ihtimali kuvvetli görülmektedir. Mehmed Ağa’nın himayesiyle Edirne sarayında öğrenim gördükten sonra II. Mehmed’in tahta çıkışıyla birlikte ocak ağalığı rütbesi verilmiş ve İstanbul kuşatmasında görev almıştır.
Fâtih’le birlikte birçok savaşa katılan Mahmûd Paşa, Belgrat Seferi’ndeki başarıları üzerine 1454’te vezir ve Rumeli beylerbeyi olmuştur. Birkaç defa azledilen paşa, bir ara kaptan paşalık görevinde de bulunmuştur. Son olarak her türlü görevden ayrılarak Hasköy’de uzlete çekilmiştir. Şehzade Mustafa’nın ölümüne sevindiği, bir rivayete göre ise, bu işte parmağının olduğu bahanesiyle önce Yedikule’ye hapsedilmiş ve türbesindeki kitabeye göre 1473’te, kaynaklara göre 1474’te orada öldürülmüştür. Türbesi kendi yaptırdığı camiin hazîresindedir.
Mahmûd Paşa, 1451 ‘de ocak ağalığı görevine getirilişinden ölümüne kadar Fâtih’in güvenip sevdiği ve saygı duyduğu bir şahıs olmuştur. Eğitim işlerinden sosyal hizmet çalışmalarına, ülkenin güvenlik işlerinden yapılan savaşlara ve divan kararlarından edebî toplantılara kadar, sürekli Fâtih‘le birlikte bulunduğu görülmektedir. Ancak bu beraberlik ara sıra entrikalar sebebiyle gölgelenmiştir. İstanbul’un fethinden hemen sonra başlatılan eğitim çalışmalarında görev alan Mahmûd Paşa, Ali Kuşçu ile birlikte, Tetimme ve Sahn-ı Semân medreseleri teşkilatının kurucusudur.
Ahmed-i Dâi
Tarih: 14 Mayıs 2013 | Bölüm: A | Yorumlar: Yorum yok.
XV. asırda dikkati çeken ilk şair, XIV. asrın sonu ile XV. asrın başında yaşayan Ahmed-i Dâ’î’dir. Döneminde bazı şair ve naşirlerin Türk dilinin güçlüğünden, duygularını ve düşüncelerini ifade etmede yetersizliğinden şikâyet etmelerine karşılık yüzyılın başında hem nazım hem de nesir alanında Türkçeye önemli eserler kazandıran Dâ’î’nin hayatı hakkında bilinenler sınırlıdır. Babasının adı İbrâhûn, dedesinin adı Mehmed’dir. Asıl adı Ahmed, mahlası Dâ’î olup adı ve mahlası birlikte anılır. Ahmed-i Dâ’î hakkında bilgi veren kaynakların hepsi onun Germiyanlı olduğunu kabul eder. Ancak doğum tarihi ve yeri hakkında verilen bilgiler birbirini tutmaz.
Sehî Bey ve Latîfî, Dâ’î’nin Emîr Süleyman devri (1402-1410) şairlerinden olduğunu söyledikleri hâlde, Hasan Çelebi ve ondan naklen Mehmed Süreyya onu Sultan I. Murad dönemi (1362-1389) şairlerinden sayarlar. Eserlerinden, Sultan I. Murad, Germiyan Beyi II. Yakub, Yıldırım Bâyezîd’in oğlu Emîr Süleyman ve Sultan II. Murad devirlerinde yaşadığı anlaşılan Ahmed-i Dâ’î, bu sultanlar adına eserler de yazmıştır. Germiyan’da bir müddet kadılıkta bulunan Dâ’î’nin ölüm tarihi ve yeri kesin olarak bilinmemektedir. Bursa’da adını taşıyan bir mahalle, bir hamam ve cami bulunmaktadır. Kabrinin de Bursa’da olduğu tahmin edilmektedir.
Ahmed-i Dâ’î, Türkçeye hâkim, vezin, kafiye ve edebî sanatları kullanmakta maharetli, sehlimümteni denecek kolaylık ve akıcılıkta kelimeleri nazma sokan, çok hassas ve derin bir şiir kabiliyetine sahip bir şairidir. Nazım ve nesir yazabilen Dâ’î, ruhundaki coşkunun türlü görünüşlerini, rikkat ve hüznü, hicranı, Ümitsizliği çok samimi ve sade bir dille anlatarak zarif, şuh ve ince aşk şiirleri yazmıştır. Sık sık büyük bir coşku içinde söylediği tasavvufî ve arifane şiirleri de görülmektedir. Lirik şiirlerinde gösterdiği başarıyı didaktik olanlarda da gösteren Dâ’î, ince hayâlleri, derin duyuşları ile olduğu kadar tasvir ve tahkiyedeki kudreti ile de dikkat çekmektedir. Yer yer renkli, ritmik ve lirik mısraları görülen şairin eserleri derinlikten çok sanat ve zarafetle ön plana çıkarlar.
Şiirleri klâsik edebiyatın tekâmülüne destek vermiş bir şairdir. Çağdaşı Ahmedî’ye nispetle daha yumuşak ve sempatik olmasına rağmen; nazımdaki kudret ve genişlik bakımından Ahmedî’yi geçememiş, şöhret ve kendisinden sonrakilere tesir bakımından da geride kalmıştır. Fars şiirini iyi kavrayan Dâ’î, bu şiirin ahenk ve söyleyiş inceliklerini Türkçeye çevirmede başarı göstererek klâsik tarz şiirin Anadolu’daki kurucuları arasında önemli bir yer kazanmıştır. Geniş kültürü ve her konudaki derin bilgisiyle devrinde saygı uyandırıp ünlenen Dâ’î’nin değişik konularda on beş kadar eseri vardır. Manzum eserleri şunlardır.
Avnî / Fatih Sultan Mehmet
Tarih: 13 Mayıs 2013 | Bölüm: A | Yorumlar: Yorum yok.
Avnî mahlasıyla şiirler söyleyen Fâtih Sultan Mehmed, II. Murad’ın ikinci oğlu olup 30 Mart 1432 Pazar günü Edirne’de doğdu. II. Murad, Fâtih’in yetiştirilmesine büyük önem vermiş, devrin en meşhur bilginlerinden Molla Gürânî, Molla Hüsrev, Akşemseddîn, Molla Hayreddîn, Hoca Yusuf, Sinan Paşa, Bursalı Ahmed Paşa ve Hasan Çelebi ‘den dersler aldırmıştır. Ayrıca Bizanslı ve İtalyan hocalardan da dersler alarak her konuda yüksek bir kültürle yetişen Fâtih, Arapça, Farsça, Yunanca, Latince, Slavca ve İbraniceyi; ayrıca Uygur harflerini ve lehçesini öğrendi. 11 yaşında iken 847/1443’te Manisa’ya vali oldu.
Bir yıl sonra babasının tahttan çekilme isteği doğrultusunda İstanbul’a gelerek henüz 12 yaşında iken tahta oturdu.Ancak devlet aleyhine iç ve dış gelişmeler görülünce babası II. Murad, iki yıl aradan sonra tekrar tahta geçerek idareyi ele aldı. ;55/1451’de babasının ölümü üzerine ikinci defa tahta geçti. 857/1453 yılında istanbul’un fethini gerçekleştirdi. Bundan sonra kendisinden “Fâtih” diye bahsetmeye başlandı. İstanbul’un alınmasından sonra birçok yeni fetih gerçekleştiren Fâtih rivayete göre; bir Yahudi dönmesi olan özel doktoru Yakup Paşa tarardan zehirlenerek öldürülmüştür (886/1481).
Fâtih’in edebî kişiliği incelendiğinde, onun iyi bir şair olduğu görülür. Şiirlinde söylemek istediklerini açık ifadelerle dile getirmiştir. Kullandığı edebî sanatlar ve üslûbu bakımından iki üstadı olduğu görülmektedir. Bunlardan biri Şey-‘«diğeri Ahmed Paşa’dır. Divanında bir hükümdar edasını sürekli hatırlatan şair, aynı zamanda kendini duygulan, sevinçleri, üzüntüleri ile sıradan bir insan olarak sergiler. Devlet idaresinde oldukça sert bir mizaç sergileyen hükümdarın şiirlerinden, onun aynı zamanda son derece de hassas bir ruha sahip güçlü bir şair olduğu anlaşılıyor.