Yüklem Nasıl Bulunur?
Tarih: 23 Kasım 2013 | Bölüm: Cümlenin Öğeleri, Dil-Anlatım | Yorumlar: 56 Yorum var.
Cümledeki yüklem nasıl bulunur, kolay yoldan yüklem nasıl tespit edilir bu yazıda öğreneceksiniz. Yüklemi bulmak, karışık ve zor bir şey olarak görünse de, bu belki de Türkçenin dil bilgisi konularındaki en kolay kısımdır. Aşağıda gösterilen yöntemlerden yararlanarak cümlenin yüklemini akılda kalıcı ve en kolay biçimde bulmanız mümkündür.
İş, oluş, hareket, olay ve yargı bildirir. Yani o cümlede ifade edilen asıl anlamı karşılayan kelime veya kelime grubu yüklemdir. Genelde fiil olmak üzere, bazen isimler de yüklem olabilir. Ayrıca yüklemler genellikle sonda bulunur. Yüklem cümlenin temel öğesidir, geriye kalan bütün öğeler onun yardımcısıdır.
Cümlenin öğeleri bulunurken, en başta yüklem bulunur ve kalan bütün öğeler yükleme sorulan sorularla bulunur. Onun için bir cümlenin önce “Burada olan olay ne, yargı bildiren sözcük hangisi?” diye sorarak ve aşağıda tarif edilen yöntemleri kullanarak yüklemini bulmak, daha sonra diğer öğeleri göstermek gerekir.
Yüklem, isim de olsa, fiil de olsa mutlaka bir “yargı” ifade etmelidir. Gerçekleşen bir iş, oluş, hareket veya var olan bir durum gösterilmiyorsa, o sözcüğün yüklem olması mümkün değildir.
Örnek: “Kontrolü kaybeden araç bariyerlere çarptı.” cümlesinde bütün anlamı üzerinde toplayan ve yargı içeren sözcük “çarptı” çekimli fiilidir. Bu nedenle o kelime yüklem olarak kabul edilir.
Önemli Bilgi: Bir cümle sadece yüklemden oluşabilir. Bir cümlede özne ve yüklem cümlenin “temel” öğesidir, geri kalan bütün öğeler (dolaylı tümleç, zarf tümleci, nesne) “yardımcı” öğe olarak kabul edilir.
Yüklem
Tarih: 19 Eylül 2011 | Bölüm: Cümlenin Öğeleri | Yorumlar: Yorum yok.
Yüklem, özne ile birlikte cümlenin asıl unsurudur. Cümlede iş, oluş, durum, hareket veya dönüşüm ifade eden unsurdur. Yüklemin Türkçede doğal yeri cümlenin sonundadır, ancak bazı özel durumlarda cümlenin başında veya ortasında da kullanılır. Cümlede asıl yargıyı veya hükmü üzerinde taşıyan unsurdur ve çekimli halde bulunur. Zaman, kişi ve şekil (aspekt) eklerini alarak çekimlenir ve cümleyi en büyük kelime grubu haline getirir. Özne hariç, cümlenin diğer unsurları yüklemin etki alanındadır. Bu nedenle nesne, zarf tümleci ve yer tamlayıcı ona bağlı olarak kullanılır.
Yüklem/fiil bir kelimeden oluşabildiği gibi birden fazla kelimeden (öbek) de oluşabilir. Türkçede cümle, eğer bir durumu ifade etmek için kullanılıyorsa yüklem isim soylu olur ve ek fiil (kişi eki) ile birlikte kullanılır. “Ben çok hastayım.” (hasta-y-ım)
Eğer cümle hareket ifade etmek için kullanılırsa bu durumda yüklem fiil olur ve fiil çekim ekleri alarak kullanılır. “Ben kitabı okudum.” (oku-du-m)
Cümlede kip ve zaman bildirerek yargıyı ortaya koyan temel unsurdur. Tek başına cümle özelliği gösterir. Diğer öğeler yüklemin tamamlayıcı öğeleridir. Cümlede yüklemi bulmak için herhangi bir öğeye soru soramayız. Onu çekimli durumda bulunan sözcüklerden anlarız.