Yeni Lisan Makalesinin Ana Fikri
Tarih: 17 Temmuz 2012 | Bölüm: Edebiyat | Yorumlar: Yorum yok.
Yeni lisanın programına şimdiye kadar ithal edebildiğimiz esaslar bunlardan ibarettir. Bu esaslar indî olarak ileri sürülmüyor. Lisan ilmi üç dilden terekküp etmiş bir lisan olmayacağını ispat ediyor. Bir lisan başka lisanlardan birçok kelimeler alabilir. Fakat (lisaniyyet) alamaz.
Yalnız bir hâkim vardır ki o da o lisanın (lisaniyyeti) dir. Nergisî ve Şinasî lisanları Arapça ve Acemceden yalnız kelimeler almadı, aynı zamanda Arapçanın ve Acemcenin I/sarılıklarını da aldı.
Kaidelerini, tecvitlerini de kabul etti. Bu kaideler ve tecvitler yalnız Arapça, Acemce kelimelere münhasır kalsa idi Türkçe bu fuzulî istilâlara belki biraz daha tahammül edebilirdi. Fakat yavaş yavaş Türkçe kelimelerde Arapça, Acemce terkipler de girmeye, Arapça, Acemce tecvitlerine göre şekiller almaya başladı.
Umut (ümit) oldu. Para (pare) suretinde kullanılmaya başladı. Sancak (sencağ) şekline, ordu (ordu) kıyafetine, donanma (dûnenmâ) kılığına girdi. Çünkü sencâğ-ı şerif, ordû-yı Hümâyûn, dûnenmâ-yı hümâyûn gibi terkiplere girebilmek için kabul resminin bu şartlarına riayet lâzım geliyordu. Arapça ve Acemce tecvitleri (kardeş, elma, elâ) gibi kelimelere de tesir ederek Türkçenin mevhûb-ı ahengini bozmaya başladı.
Yeni Lisan Makalesinin Özellikleri
Tarih: 17 Temmuz 2012 | Bölüm: Edebiyat | Yorumlar: Yorum yok.
Yeni lisanın tefhim ve tamimi için Selanik’te, Genç Kalemler, İzmir’de Gençlik namlarıyla iki mecmua intişara başladı. Selânik’in en mühim gazetesi olan Rumeli yeni lisanı kat’î bir surette kabul etti, iki aydan beri intişar eden Rumeli nüshaları mütalâa olunursa baş makalelerinin umumiyetle diğer yazılarının ekseriyetle bu lisanda yazılmış olduğu görülür.
Gündelik Yeni Asır gazetesinin baş makaleleri de yeni lisanladır. Selanik Belediye Hastahanesi tarafından tesis olunan Tıp Kitapları Tercüme Heyeti yeni lisanın tıp ıstılahlarını bulmakta büyük suhuletler bahşettiğini tecrübe ile anlayarak bu harekete iştirak etti. Yine Selanik’te gençlerden içtimaî ve felsefi eserler tercüme etmek üzere teşekkül eden bir heyet de tercüme üslûbu olarak yeni lisanı kabul etti. İstanbul’da felsefeye dair iki kitap yeni lisanla tercüme edilerek tab edildi. Yakında ve yine orada Yeni Lisan unvanıyla aylık ve büyük bir mecmua intişar edecektir.
Yeni lisanın hem ilim, hem edebiyat lisanı olabileceğini Genç Kalemler’deki “Yeni lisan” ve “Gençlik Kavgası” makalelerinden, şiir ve nesir numunelerinden anlaşılabilir. Yeni lisanın en büyük meziyeti ve muvaffakiyyetinin en kuvvetli yardımcısı Türk Derneği’nin yahut diğer münferit ve müçtemî tasfiyecilerin ibdâ’a çalıştıkları lisanlar gibi sun’î bir lisan olmaması, üslûplar arasındaki hayat kavgasında istifayı ihraz etmiş tabiî bir hareketin neticesi bulunmasıdır. Akif Paşa’nın Tabsıra’ı, Muallim Naci’nin Yazmış Bulundum‘u ve Ömer’in Çocukluğu namındaki eserleri.